شرط پيشوائي
1- عملي 2- زباني 3- عملي و زباني. پند و اندرز عملي آنست که انسان فقط با عمل نيک خويش و خودداري از کارهاي زشت، مردم را به کارهاي خوب تشويق کرده و از کارهاي ناپسند بر حذر دارد، اما به زبان خود امر به معروف و نهي از منکر نکند. پند و اندرز زباني آنست که فقط به زبان خود امر به معروف و نهي از منکر کند. اما عملش مطابق گفتارش نباشد. پند و اندرز عملي و زباني آنست که هم با عمل و هم با زبان، مردم را به سوي خير و صلاح رهبري کند. بدون شک نوع سوم از نوع اول و دوم موثرتر است. و البته کساني صلاحيت مقام مقدس پيشوائي را دارند که اين نوع نصيحت مکنند. زيرا مردم، رفتار اشخاصي را سرمشق خود قرار داده و موعظه کساني را از جان و دل ميپذيرند که خود داراي حقيقتي بوده و از آلودگيها پاک باشند. [صفحه 152] علي عليهالسلام فرمود: من نصب نفسه للناس اماما فليبدا بتعليم نفسه قبل تعليم غيره، و ليکن تاديبه بسيرته قبل تاديبه بلسانه، و معلم نفسه و مودبها احق بالاجلال من معلم الناس و مودبهم. کسي که خود را پيشواي مردم ميشمارد بايد پيش از آموزش ديگران، نخست به تعليم خود پردازد و پيش از تربيت کردن به زبان، به وسيله رفتار خود، به آنان ادب آموزد، و کسي که خود را تعليم کند و ادب آموزد، تعظيم و احترامش از کسي که فقط تعليم و تاديب مردم را به عهده گرفته (و خود عمل نميکند) شايستهتر است. [صفحه 153]
پند و اندرز بر سه قسم است:
صفحه 152، 153.