نشانههاي رشد فکري در ترسيم ديدگاهها
آينه دل چون شود صافي و پاک برخلاف آنها که خود را در چاه ظلماني افکار مادي و ناصحيح زنداني کردهاند، به خاطر ضعف ديدگاهها و موانعي که خود ايجاد کردهاند، جمعبندي و برداشت درستي از حقايق و وقايع ندارند و محدوديت و بنبست بودن فضاي افکار و ديدگاهها، آنها را در انزوا و انحطاط قرار ميدهد، يعني خوب نميبينند و بجا و دوست نميشنوند. [صفحه 50] اکنون مجال تحقيق اين بحث نيست، بلکه فقط اين نکته در نظر است که رشد فکري که علت پيدايش و گزينش عقيده صحيح درباره هستي است، در انسان ديدگاههاي بلند و والا ايجاد ميکند که از مهمترين آنها، ديدگاه انسان نسبت به دنيا است. دنيا به عنوان يکي از بارزترين نمودارهايي که حقيقت فرد را نشان ميدهد و هويت او را برملا ميسازد، مطرح است، دنيا آزمايشگاهي است که گوهر وجود انسان را به نمايش ميگذارد لذا اميرالمومنين (ع) در اين باره ميفرمايد: «ان اولياء الله هم الذين نظروا الي باطن الدنيا اذا نظر الناس الي ظاهرها، و اشتغلوا باجلها اذا اشتغل الناس بعاجلها...» ترجمه: «اولياء خدا و شيفتگان الهي در پرتو قرب به حق، به اين ديدگاه ژرف رسيدهاند که حقيقت دنيا را مينگرند و آينده آن را محور عمل قرار ميدهند، در صورتي که چشمهاي ظاهربين دنياپرستان، فريفته زرق و برق آن است». زيبائيها و شيرينيها، ظاهري دارند و باطني، نيروي «چشائي» و «بينائي» انسان، از ظاهر آنها احساسي ملايم و خوش دارند، اما باطن آنها که خاصيت «نيروبخش» و «انرژيزا» ست به حواس نميآيد، يعني ما از درک و احساس آن غافليم. بيشتر مردم غذا را به خاطر طعم آن ميخورند، ولي عاقلان، هدفشان را از آن به دست آوردن نيرو و تامين انرژي لازم است و طعم ظاهري را ملاک نميدانند. اين ديدگاه عالي، در پرتو شناخت صحيح از هستي پديد ميآيد. [صفحه 51]
آن کس که از نظر فکري به رشد رسيده و از هستي و آفريدگار آن، شناختي راستين دارد ديدگاههاي او نسبت به همه مسايل به ويژه امور اصلي و زيربنايي، بلند و عالي خواهد بود و به مصداق «علوا الهمه من الايمان» گويا بر بام بلند دنيا ايستاده است و جهان و پديدههاي آن را با وسعت نظر و ژرفايي گسترده تجزيه و تحليل ميکند.
نقشها بيند برون از آب و خاک
صفحه 50، 51.