خاستگاه رشد انسان
قسمتي از اين علل و عوامل جنبههاي معنوي و روحي دارد و در رابطه با قوس صعودي و نزولي روح آدمي است و از آنجا که روح انساني خود جهان ناشناخته و اسراآميزي است، «هزار نکتهي باريکتر ز مو» در رشد و ترقي آن مطرح است. [صفحه 42] قسمت ديگر، تلاشها و مراقبتهاي عقلي و فکري و ايجاد زمينههاي مناسب براي رشد و تعالي است. در واقع کسي که اهل تحقيق و بررسي است و در راه رسيدن به حق و عدل خستگي احساس نکرده و از تلاش بازنميايستد، اين خود زمينه را براي ايجاد رشد فکري و وسعت بينش و برخورداري از موهبت عظيم زايائي و شکوفايي انديشه فراهم ميسازد، تا آن کس که در گوشهاي بخزد و درها را به روي خود ببندد و از بررسي و ارزيابي درست و دقيق خود را محروم سازد که چنين فردي با دست خود، گوهر عقل و فکر را به رکود و خمود کشانده و نه تنها رشد و شکوفايي ندارد بلکه روزا روز رو به افول و پوسيدگي ميرود. و سه ديگر، تکنيک ويژه و برنامهريزيهايي است که ميتواند آمادگيها و مراقبتها را شکل داده و به بار بنشاند، مثلا بررسي و تحقيق و نيز تلاش و فعاليت اگر برمبناي صحيح و معقولي نباشد جز خستگي و رنج محصولي نخواهد داشت. [صفحه 43]
براي رسيدن به رشد فکري و بهرهبرداري از آثار پربار آن ميبايست پايگاهها و زمينههاي آن را شناخت و آنگاه به کار بست، اين چنين چيزي نيست که فردي يک باره و بيمقدمه به اين مقام رفيع نائل آيد، انسانهاي رشيد و صاحب انديشه در پرتو علل و عواملي بدين قله بلند رسيدهاند و البته هر کس که در سر هواي چنين مرتبتي دارد بايد اين راه را طي کند. لذا در اين درس بخشي ازاين علل مورد بررسي قرار ميگيرد.
صفحه 42، 43.