نتيجه تحقيق
2- يکي از دلايل معتبر بودن احاديث معصومان موافقت با «کتاب الله» است. وقتي عهدنامهي امام را به قرآن عرضه ميکنيم، نه تنها هيچ گونه مخالفتي با نصوص آيات الهي ندارد، بلکه خود مفسر بسياري از مطالب اجتماعي و سياسي و اقتصادي و حکومتي قرآن است. امام علي (ع)، معلم کبير امت اسلام و بعد از رسول خدا (ص) بزرگترين مفسر و بيان کنندهي قرآن محسوب ميشود و با رفتار و کردار و بيان خطبهها و نوشتن نامهها، اگر چه تصريح به آيه يا آياتي از قرآن نکرده باش، خود بيان کنندهي موضوعي از موضوعات قرآن است. امام، قرآن ناطق و لسان واقعي آن است. لذا اين عهدنامه را ميتوان يکي از نادرترين نصوص احاديث اسلامي دانست که بطور مبسوط بازگو کنندهي ابعاد مختلف مسائل حکومتي و سياسي قرآن مجيد است. 3- عموم دانشمندان فنون مختلف از کليهي فرق اسلامي که شرحي و يا بياني در اطراف عهدنامه دارند، اگر بررسي کنيم، همگي آن را از امام علي (ع) دانستهاند و متن آن را از هر لحاظ، مخصوصا محتويات مطالب، بسيار ستودهاند و غالبا آن را بهترين و والاترين و مهمترين متن حکومتي اسلام نام بردهاند. اگر بخواهيم سخنان دانشمندان فرق اسلامي را در اين باره جمع آوري کنيم خود رساله مستقلي ميشود. 4- گاهي متن احاديث، آنچنان از استحکام برخوردار است و از لحاظ ادبي چنان در اوج فصاحت و بلاغت است و مطالب و [صفحه 125] موضوعات آنها، علاوه بر موافقت با کتاب خدا و سنت رسول (ص)، در مراتب آنچنان اعلاست، که خود گوياي آنند که از طرف معصوم صادر شدهاند و اگر ضعفي هم در سلسله سند آنها ديده شود، متن مستحکم آنها جبران کننده خواهد بود. بنابراين، برفرض محال، اگر عهدنامه امام علي به مالک اشتر، چنين سندي هم نداشت، مطالب و موضوعات آن حکايت از اصالت صدور آن از جانب اميرالمومنين داشت، مخصوصا با شباهتها و اشتراکاتي که با ساير فرامين آن حضرت در نهجالبلاغه و غير نهجالبلاغه دارد. به عبارتي ديگر، عهدنامهي امام به مالک اشتر، احتياج به بررسي سلسله سند ندارد، خود گوياست که از جانب علي ابيطالب (ع) است.
1- سند عهدنامه از اسناد معتبر و مورد اعتماد اهل رجال است و چنانکه ملاحظه شد، رجال آن غالبا «ثقه» و بعضي «صحيح الحديث» و بعضي «ممدوح» ميباشند. پس اين عهدنامه را «حديث صحيح» ميتوان گفت.
صفحه 125.