حارث بن عبدالله همداني
[صفحه 3] شناخت و گسترش کلام مولا مردمان را بدو ارجاع ميدادند.[4] برخي رجاليان عامه وي را توثيق کردهاند و بسياري بر او طعن زدهاند. انگيزه طعن رجاليان عامه بر او روشن است، چون او را از «شيعيان آغازين» و «غاليان در تشيع»[5] دانستهاند. ذهبي بر طعنهاي او به ترديد مينگرد و تصريح ميکند که «در کار او سرگشته است».[6] اما قرطبي، طعن بر حارث و از جمله نسبت دادن شعبي، حارث را به کذب، معلول حب او به علي (ع) و برتر دانستن علي (ع) را از ابوبکر ميداند.[7] به هر حال حارث اولين کسي است که کلام مولا را نگاشته و تدوين کرده است. امام (ع) در مقامي خطبه ميخواند و ميفرمايد: «کيست که دانش را به درهمي بخرد».[8]. حارث ابزار نوشتاري فراهم ميآورد، و دانش بسياري از آن بزرگوار را مينگارد. امام (ع) خطبه ميخواند، مردمان از زيبايي و اوج کلام شگفت زده ميشوند. به حارث ميگويند: او را به خاطر سپردهاي؟ ميگويد: «نگاشتهام، پس بر ديگران املا ميکند».[9]. علامه شيخ محمدتقي شوشتري(ره) نيز حارث را اولين مصنف کلام مولا دانسته و از جمله بر آنچه از کافي آورديم، استناد کرده است.[10].
گويا اولين[1] کسي که به جمع و تدوين کلمات امير مؤمنان (ع) همت گماشت، حارثبن عبدالله همداني (م65) است. او از شيفتگان مولا و کلام او و از ثقات اصحاب وي و از چهرههاي والاي تاريخ اسلام است.[2] او را آگاهترين کسان به سخنان اميرالمؤمنين (ع) دانستهاند.[3] حسنين (ع) از وي کلمات امام (ع) را سؤال ميکردند و بدين سان در
صفحه 3.