شرح ميرزا حبيبالله خويي
شرح العوامل في النحو، تقريرات درس استادش علامه سيد حسين حسيني کوهکمرهاي بر فوائدالاصول، رسالههاي فراوان و متعددي در اصول و فقه، تحفهالصائمين في شرح الادعيه الثلاثين، رساله في رد الصوفيه در تکميل بحث مختصر ايشان در جلد ششم منهاج و مهمتر از همه (منهاجالبراعه في شرح نهجالبلاغه). اين کتاب در 21 مجلد به چاپ رسيده است که 14 مجلد آن يعني تا خطبه 238 به قلم مرحوم (خويي) است و چون عمر ايشان در تکميل اين شرح کفاف نداد، اين کار با همان روال به همت دو تن از فضلا به اتمام رسيد و محقق عاليقدر آيهالله (حسنزاده آملي) 5 مجلد تا جلد 19 و دانشمند محترم (محمدباقر کمرهاي) دو مجلد آخر را نگاشتهاند. اين شرح در مجموع يکي از جامعترين و کاملترين شروح نهجالبلاغه است. منهاج در پنج بخش به شرح نهجالبلاغه پرداخته است: 1- شرح الفاظ مشکل [صفحه 62] 2- اعراب کلمات 3- شرح و بيان مفصل معاني و کلمات نهجالبلاغه 4- تحقيق مطالب و استدلالات عقلي و نقلي بر تاييد مطالب نهجالبلاغه 5- ترجمه فارسي براي استفاده فارسي زبانان.[1]. شرح (خويي) به دليل مقدمهي مبسوط آن در توضيح ابواب بيان و بديع از نظر محتوا و تبويب اين رساله بيشتر از شروح ديگر قابل توجه است، ليکن در موارد متعددي بجاي استشهاد به کلمات (امام علي) (ع) به مثالهاي قرآني يا به اشعار عربي استناد شده و از اين روي غايت مشروح در پيشگفتار (اين رساله) را تامين نميکند و پس از اتمام مقدمه نيز خطبهها و نامهها از زاويه بلاغت مورد بررسي قرار نگرفتهاند و بر خلاف شرح ابنميثم و شرح ابن ابيالحديد به مصاديق فنون علم بيان يا محسنات علم بديع اشاره نشده است. [صفحه 63]
اديب علامه (ميرزا حبيبالله خويي) ملقب به (امينالرعايا) در شهر خوي در استان (آذربايجان) متولد گرديد و در سن 25 سالگي براي ادامه تحصيل عازم (نجف اشرف) گرديد و به نقل جزو اول (طبقات اعلام شيعه) از (شيخ آقا بزرگ تهراني) عمدهترين اساتيد او (ميرزا حبيبالله رشتي) و (مجدد شيرازي) بودهاند. تاليفات او عبارتست از:
صفحه 62، 63.