خطبه 225-چرا مردم مختلفند؟
[صفحه 654] از سخنان آن حضرت عليهالسلام است ذعلب يماني از احمد ابن قتيبه از عبدالله ابن يزيد از مالک ابن دحيه روايت کرده، که او گفت: ما نزد اميرالمومنين عليهالسلام بوديم که سخن از اختلاف (و تباين و دوري اطوار و رفتار) مردم رفت پس حضرت فرمودند: (اين که مينگريد خلق جهان در گفتار و کردار، و آراء، و اهواء با هم اختلاف کلي دارند جهتش آنست که) اصل گوهر و سرشت و فطرتشان، در بينشان جدائي افکنده، زيرا که آنان (در بادي امر) قطعه و پاره بودند، از زمين شور و شيرين، و خاک درشت و نرم زمين (خاک هر کس راز هر نقطه زميني که گرفتهاند، آنکس بحسب اقتضاي آن خاک نشو و نما کرده و ميکند) پس خلايق باندازه نزديک بودن خاکشان با هم نزديک، و بقدر جدائي آن زمين تفاوت دارند، پس (از اين راه است که وقتي بدقت بنگري اغلب ميبيني که) نيکو منظر کم خرد، و بلند قد کم همت، پاکيزه کار زشت ديدار، کوتاه قد دورانديش، نيک طبع خوي زشت گزيده، (با همه پاکيزه گوهري زشتخوئي عادت ثانويه وي گرديده) حيراني آشفته دل و پريشان عقل است، آزاده زباني (دانا و محکم قلب و) تيز دل است.
صفحه 654.