حقوق و آزاديهاي سياسي
نظام سياسياي که به بالندگي جامعه ميانديشد، خود را به مردم وابستهميداند و از حضور آنان در تمام عرصهها نيرو ميگيرد و براي رسيدن به اينهدف، از آزادي سياسي واجتماعي افراد، بهره ميبرد. در چنين نظامي، مردم از حق اظهار عقيده، انتقاد، شرکت در فعاليتهاي سياسي اجتماعي، تشکيل انجمنها و احزاب، کسب و نشر اطلاعات وآزاديهاي فردي و اجتماعي محروم نميشوند. نظام سياسياي که امام علي(ع) رهبر آن به شمار ميآمد، نظامي مردمي و ارزشي بود. امام(ع) آزادي، به ويژه در زمينههاي اجتماعي و سياسي، را ارزش ميشمرد و ميکوشيد همه گروههاي جامعه از آن برخوردار شوند. بنابراين مردم را به پاسداري از اين ارزش فرا ميخواند: «يا ايها الناس، اِنّ آدم لم يلد عبداً و لاأمه و اءن الناس کلهم احراراً؛ هان اي مردم، پدر شما آدم، مرد يا زن برده متولد نساخت و همه انسانها آزادند». «اکرم نفسک من کل دنيه و اءن ساقتک الي الرغائب فانّک لن تعتاض بما تبذل من نفسک عوضاً و لاتکن عبد غيرک و قد جعلک الله حرّا؛ از هر رفتاري که به پستي نفس ميانجامد، بپرهيز، خواهشهاي نفساني تو راخوار نسازد. هوشيار باش، اگر کرامت خويش را از دست دهي، چيزيهمپاي آن نخواهي يافت. خويشتن را اسير ديگران مساز که خداي سبحان آزادت آفريده است».
از ويژگيهاي نظامهاي مردمي، وجود آزادي سياسي و اجتماعي در جامعه است. آزادي زمينه حضور مردم و همکاري و همراهي آنان درعرصههاي گوناگون را فراهم ميآورد.