حقوق مخالفان متخاصم
برخي معتقدند صحبت از حقوق جنگ بي فايده است و عمل طرف‌هاي متخاصم هيچ محدوديتي نمي‌پذيرد. گروهي ديگر از متفکران، با متخلق توصيف کردن بشر امروز، به مقرارت حقوق بشر و از جمله مقررات حاکم برزمان تخاصم و جنگ نظر خوشبينانه دارند و معتقدند امروزه مي‌توان تا حدزيادي انسانيت را در جنگ‌ها نيز وارد کرد. گرچه نظريه اخير از جهت نظري‌صحيح است ولي واقعيات و آنچه در عمل مشاهده مي‌شود، خلاف آن را ثابت‌مي‌کند، اعمال وحشيانه‌اي مانند به کارگيري سلاح‌هاي شيميايي و نيز کشتار فجيعانه‌اي که در جنگ‌هاي رايج امروز، شايع است، مهم‌ترين شاهد بر صحت اين مدعاست. از جهت نظري نيز، آنچه به عنوان حقوق متخاصمان در حال جنگ مشهور است تنها از اواخر قرن هيجدهم يا اوايل قرن نوزدهم ميلادي، درتوافقات بين‌المللي ظهور کرد و جهان حداقل تا قرون وسطي مفهوم جنگ به مفهوم امروزين آن را درک نکرده بود. آنچه بيان شد، ميزان اهميت حقوق مخالفين متخاصم از ديدگاه امام علي را به خوبي آشکار مي‌سازد. جنگ‌هاي آن حضرت با مخالفان خود زماني به وقوع پيوسته است، که شرايط زندگي مردم، از غم انگيزترين و تاريک‌ترين‌شرايط در تاريخ بشر و به ويژه در زمينه منازعات مسلحانه بوده است، به‌نحوي که ويرانگري، وحشيگري، مثله کردن اجساد و آزار و اذيت اسيران و زنان و کودکان، جزء عادي‌ترين اعمال به شمار مي‌رفته است. اکنون، بعد از ذکر اين مقدمه کوتاه به بعضي از حقوق مخالفين متخاصم از ديدگاه امام علي(ع) اشاره مي‌کنيم:
اين فصل به حقوق مخالفان متخاصم و در حال جنگ اختصاص دارد. قبل از ورود به بحث، پاسخ به يک پرسش ضرورت دارد. آيا وقتي جنگ در ميان‌است و مخالفان تيغ بر مي‌کشند، مي‌توان از حقوق مخالفان سخن گفت؟