تشويق، انگيزهي تلاش بيشتر
[صفحه 146] عدالت و دادگري رفتار نمايد. در اين ميان، يکي از بزرگترين و درخشانترين رهنمودهاي علي عليهالسلام دربارهي وظايف متقابل رهبر و مردم و فرمانده و رزمندهي عادي، اين است که رهبران و فرماندهان بايد با دقت و باريک بيني، تمام ابعاد زندگي زيردستان را در نظر بگيرند و به همه نوع احتياجات آنها - اعم از مادي و يا معنوي - توجه داشته باشند. يعني اگر رهبري فقط به مسائل معنوي بپردازد و در عوض افراد خود را گرسنه و محتاج نگاه دارد، در کار خود موفق نخواهد شد، همچنانکه اگر از لحاظ رفاه مادي به آنها رسيدگي کند، ولي مسائل معنوي و روحيشان را ناديده بگيرد، باز هم توفيقي به دست نخواهد آورد. يکي از مهمترين نيازهاي روحي و معنوي رزمندگان که هرگز نبايد از طرف ولي امر و زمامدار ناديده گرفته شود، مسئلهي نياز آنها به تشويق و تقدير از سوي والي و حکمران است و به راستي هم رزمندگان سلحشوري که جان بر کف گرفته و با ايثار و فداکاري قدم به ميدان نبرد ميگذارند و به استقبال مرگ و شهادت ميروند، از لحاظ تقويت روحي خود احتياج دارند که از طرف زمامداران مورد تقدير قرار گيرند و تشويقهاي پي در پي ببينند. اين افراد که با تمام وجود، مسووليتهاي بزرگ و خطرناک جنگي را به عهده گرفته و به قيمت جان خود براي حفظ و گسترش اسلام و امنيت مردم جامعه تلاش و فداکاري ميکنند، ميبايست همواره دلگرم و اميدوار باشند و از طرف ولي امر و زمامداران بياعتنايي و بي تفاوتي نبينند و احساس دلسردي نکنند. اينان بايد همواره مطمئن باشند که فداکاريها و اقدامات بزرگ و خطيرشان مورد توجه قرار دارد، قدر زحماتشان دانسته ميشود و گرفتاريها و مشکلاتشان از نظر مسوولان امر دور نميماند. آري، زمامداران و مسوولاني که به اين نياز روحي ظريف توجه دارند، با تشويق و تقدير از رزمندگان از يک سو روحيهي سلحشوري آنها را تقويت ميکنند و با دلگرمي دادن به آنان، بيش از پيش براي ايثار و فداکاري آماده و مجهزشان ميسازند و از سوي ديگر، اين قبيل تشويقها باعث ميشود که افراد کاهل و کم تلاش و مسامحه کار هم به خود آيند و مانند رزمندگان جانباز، با شور و شوق بيشتري قدم به ميدان مبارزه بگذارند و در راه اهداف والاي خود ترغيب به [صفحه 147] فداکاري شوند: و واصل في حسن الثناء عليهم و تعديد ما ابلي ذو والبلاء منهم، فان کثره الذکر لحسن افعالهم تهز الشجاع و تحرض الناکل، ان شاء الله. هميشه ( سپاهيان را ) تشويق کن و کارهاي مهمي را که انجام دادهاند بر شمار! زيرا يادآوري کارهاي نيک شجاعان، سپاه را به حرکت بيشتر وادار ميکند و آنان که تنبلي ميکنند، به کار تشويق ميشوند. ان شاء الله.
ديديم که از ديدگاه علي عليهالسلام اتحاد و همبستگي مردم جامعه و يکپارچگي رزمندگان و فرماندهان با افراد ملت و شخص رهبر و زمامدار که در نهايت امر به تقويت جامعهي اسلامي و نيرومندي اسلام و گسترش احکام خداوند در روي زمين منتهي ميشود، مسئلهاي نيست که بدون برنامهريزيهاي دقيق و حساب شده به دست آيد. براي اينکه افراد جامعه با شور و ايمان و صميمت، به تقويت ارتش اسلام بپردازند و افراد ارتش نيز با دلسوزي و فداکاري به امر فرماندهان و زمامداران گردن بگذارند و متحد و يکپارچه به سوي هدف عالي و الهي خود پيش بتازند، شرايط و خصوصياتي لازم است که در فرهنگ اسلامي با دقت و باريکبيني براي هر يک از افراد و طبقات جامعه تعيين و منظور شده است، مثلا اگر فرمانده و زمامدار از رزمندهي اسلام فداکاري و ايثار ميخواهد، خود نيز ميبايست با آنها رفتاري پدرانه و مهرآميز و توام با لطف و عاطفه داشته باشد، اگر ميخواهد بين آنها محبوبيت داشته باشد، بايد مايحتاج زندگي مادي آنها را تامين کند و اگر از آنها توقع دلسوزي و خيرخواهي دارد، بايد در ميان آنها به
صفحه 146، 147.