مهمترين خصائل فرماندهان عالي و برگزيده

همانطوري که در ميان افراد سپاه، کساني که داراي ويژگيها و صفات برجسته‏تري هستند به فرماندهي انتخاب مي‏شوند، در ميان فرماندهان نيز کساني هستند که از خصائل و امتيازات بسيار برجسته‏تر و مشخص‏تري برخوردارند. اين امتيازات مهم و چشمگير باعث مي‏شود که معدودي از فرماندهان، تقرب خاصي به والي يا رهبر پيدا کنند و نزديکترين افراد نسبت به او گردند و همواره با وي تماسهاي خصوصي و صميميت و نزديکي بيشتري داشته باشند. فرماندهاني که داراي چنين خصائل و امتيازاتي هستند، در واقع برگزيده‏ترين و عالي‏ترين فرماندهان سپاه اسلام به شمار مي‏روند. به عبارت ديگر، اينان کساني هستند که والي يا رهبر، مهمترين مشورتهاي جنگي را با آنها انجام مي‏دهد، پنهاني‏ترين اسرار نظامي را با آنها در ميان مي‏گذارد، دقيق‏ترين و سرنوشت‏سازترين نقشه‏هاي جنگي را با حضور و همفکري و همگامي آنها طرح مي‏کند و سر انجام با خيال آسوده و اطمينان خاطر، کليد جنگ و جهاد و اختيار ارتش اسلام را به دست آنها مي‏سپارد.

مهمترين امتيازات و خصائلي که از ديدگاه علي عليه‏السلام براي اينگونه فرماندهان برگزيده و ممتاز مطرح مي‏باشد عبارت است از:

1. از نظر شکل و شيوه‏ي زندگي و از لحاظ امکانات مادي و رفاهي و لوازم خانه، با ساير سپاهيان در يک سطح باشد، تا هم ارتشيان پايين‏تر، او را همدرد خود بدانند و هم فرمانده با همدلي و همدردي واقعي، مسائل و مشکلات زندگي آنها را درک و لمس کند.

2. با دقت و دلسوزي و طبق برنامه‏هاي حساب شده در مورد زندگي و احتياجات و کمبودهاي افراد ارتش مراقبت کامل داشته باشد و در رفع نيازهاي آنان بکوشد، به طوري که وقتي سپاهي اسلام به جنگ و جهاد مي‏رود و با

[صفحه 143]

دشمن رودررو مي‏گردد، مطمئن باشد که همسر و فرزندانش در رفاه و بي‏نيازي مادي و معنوي هستند و در اين صورت است که مي‏تواند بدون هيچگونه نگراني فقط و فقط به جنگ با دشمن و هدف الهي که از اين جنگ دارد، بينديشد.

3. با لشکريان در حد مواسات رفتار کند و تا آنجا که مي‏تواند از بودجه‏اي که در اختيار دارد، بي‏دريغ به لشکريان اسلام ببخشد و طبيعي است که رزمنده وقتي از جهت تامين معاش و احتياجات خود و خانواده‏اش نگران نباشد، با تمرکز فکر و قوت قلب قدم به ميدان مي‏گذارد و يکدل و يک جهت با ديگران و تنها در انديشه‏ي هدف و الاي الهيش به جهاد و پيکار با دشمنان مي‏پردازد.

ملاحظه مي‏شود که در فرهنگ اسلامي، مسائل گوناگون در چه ابعاد گسترده‏اي و با چه واقع‏بيني و بصيرت بي‏مانندي مطرح مي‏شود و مي‏بينيم با وجود اينکه ايمان و تقواي الهي و توکل به خداوند در درجه‏ي اول اهميت، قرار دارد باز هم واقعيتهاي محسوس و ملموس زندگي از نظر باريک بين اسلام دور نمانده و احتياجات مادي انسانها نيز ناديده گرفته نشده است، تا جايي که علي عليه‏السلام بوضوح و بدون پرده‏پوشي، اين مسئله را مطرح مي‏سازد که هرگاه احتياجات مادي و معيشتي رزمندگان و فرماندهان سپاه به طور صحيح برطرف نشود، آنها قادر نخواهند بود با تمرکز و يکپارچگي و با روحيه و قوت قلب و زور بازو به ميدان جنگ بروند و در مقابل دشمن به پيروزي دست يابند:

وليکن اثر رووس جندک عندک من واساهم في معونته و افضل عليهم من جدته، بما يسعهم و يسع من وراء هم من خلوف اهليهم حتي يکون همهم هما واحدا في جهاد العدوفان عطفک عليهم يعطف قلوبهم عليک.

بايد برگزيده‏ترين سران سپاهت نزد تو کسي باشد که به لشکريان در حد مواسات کمک کند و از امکانات خود بيشتر به آنان احسان نمايد به گونه‏اي که ايشان و خانواده‏هايشان اداره شوند تا همه‏ي آنها تنها هدفشان جنگ با دشمن باشد، زيرا محبت تو نسبت به آنان قلبهايشان را به تو متوجه و مهربان مي‏سازد.

[صفحه 144]

صفحه 143، 144.