رايزني در اسلام
مشورت خواهي و به کارگيري عملي (استشاره) از دو جهت ضرور به نظر ميرسد: 1. گستردگي و انشعاب روزافزون مسائل سياسي، فرهنگي، اخلاقي، هنري، اقتصادي، صنعتي و... در ابعاد مختلف زندگي و بالاخص پيچيدگي و تجربي و تخصصي بودن بسياري از مسائل، فهم و درک اصولي مسائل را مشکل و مشکلتر ميسازد، به طوري که در بسياري موارد، فهم همهي آنها براي انساني هر چند نيرومند محال خواهد بود و در نتيجه، راهي جز مشاوره و استشاره با متخصصان باقي نخواهد ماند. [صفحه 121] 2. هر فردي از افراد انساني، هر قدر جسمي نيرومندتر و انديشهاي قويتر و هوشي سرشارتر از ديگران داشته باشد، بالاخره يک انسان است و بيش از يک انديشه نميتواند داشته باشد، در حالي که اگر با ديگران مشورت نمايد و از انديشههاي آنان نيز بهرهمند شود، در جمعبندي و نتيجهگيري از مسائل، راهي اصوليتر و نتيجهاي مطلوبتر به دست خواهد آورد. در لسان قرآن کريم و پيامبر بزرگ اسلام و ائمهي معصومين عليهمالسلام با توجه به اين ضرورتها، «مشاوره» و «استشاره» به عنوان يک اصل تلقي شده است. در استحکام اين اصل همين بس که قرآن کريم حتي رسولالله صلي الله عليه و آله را که بزرگترين انديشمند عالم و تنها کسي است که مستقيما از منبع وحي الهام ميگيرد، به «استشاره» دعوت فرموده است، آنجا که ميخوانيم: فبما رحمه من الله لنت لهم و لو کنت فظا غليظ القلب لا انفضوا من حولک فاعف عنهم و استغفر لهم و شاورهم في الامر فاذا عزمت فتوکل علي الله ان الله يحب المتوکلين.[1]. در سايهي رحمت الهي است که با مردم مهربان هستي و اگر تندخو و سختدل بودي، مردم از اطرافت متفرق ميشدند. از آنان درگذر و از خدا بر آنها طلب آمرزش کن و با آنان در کارها مشورت نما، پس زماني که تصميم گرفتي، با اتکال به خداوند آن را انجام ده که خداوند توکل پيشگان را دوست ميدارد. علي عليهالسلام در ضرورت و لزوم مشاوره ميفرمايد: من استبد برايه هلک و من شاور الرجال شارکها في عقولها.[2]. استبداد در راي و تحميل عقيده، انسان را به هلاکت ميرساند، ولي مشورت با مردم شريک بودن در عقول و بهرهگرفتن از افکار آنهاست. اکنون که با ضرورت و لزوم رعايت اصل اسلامي مشاوره آشنا شديم، ببينيم چه کساني بايستي مورد مشاوره قرار بگيرند و آيا با هر شخصي ميتوان مشاوره کرد و با هر انساني ميشود استشاره نمود؟ [صفحه 122]
در فرهنگ اسلام «مشاوره» و «مشورت» براي جلوگيري از استبداد و خودمحوري و نيز دست يازيدن به افکار و انديشههاي ديگران و در نهايت، کسب انديشههاي بهتر و بالاتر و به کارگيري عملي آنهاست. بر همين اساس، هر چقدر مسئلهي مورد مشورت داراي اهميت و ويژگي خاصي باشد، مشاوره در پيرامون آن، حساستر و ظريفتر خواهد بود.
صفحه 121، 122.