آزمايش قبل از انتخاب
راستي آيا در دوراني که دوستان ظاهر ساز و خيانتکار فراوانند و هر کس به سود خويشتن فکر ميکند، راهي براي شناسايي آنان وجود دارد که بتوانيم خوب را از بد تشخيص دهيم [صفحه 20] و دوستي ما پايدار باشد؟ در پاسخ بايد گفت: همان طور که انسان براي خريد اجناس و پرداخت پول آن دقت ميکند تا جنس خوب را به دست آورد و پولش را بيهوده از دست ندهد، در راه به دست آوردن دوست که بهترين سرمايههاست بايد دقت نمايد تا دوست خوب و با رازش را به دست آورد و بتواند ساليان دراز با او رفاقت کند، حضرت علي عليهالسلام ميفرمايد: «در کشاکش روزگار، افراد، با دوستان خوب شناخته ميشوند».[2]. بنابراين انسان بايد سعي کند افراد خوب و بد را بشناسد. روايات تاکيد ميکنند دوستانتان را آزمايش کنيد تا ميزان دوستي شان معلوم شود، مثلا از آنان در تنگدستي ياري بطلبيد، در مراحل گونه گون زندگي با ايشان نشست و برخاست نماييد تا گوهر درونيشان بر شما بيشتر آشکار شود، در ضمن بايد ديد آيا دوستي شما را براي انتظار و توقعي برگزيدهاند يا با انديشهاي صادقانه و خالصانه. در هر حال، اصل بر اين است که دوستيها براساس ايمان و تقوا باشد و از معنويت مايه بگيرد و عاملي براي رشد مودت و اخلاق و نزديک تر شدن به خدا باشد، نه براي پول و زرق و برق و دستيابي به جام و مقام و موقعيت. بهترين راهي که به آن، دوست واقعي شناخته ميشود پول و [صفحه 21] مسائل مادي است. اگر فردي است که منافع شخصي خود را در نظر ميگيرد، کوچکترين ارزشي ندارد، زيرا زماني که دوست ثروتمندي تري بيابد رفيق گذشته را فراموش خواهد کرد، همين طور اگر دوست، در مواجهه با حوادث مختلف زندگي، به امور غير اسلامي و انساني و غير اخلاقي دست بزند ارزش دوستياش ساقط ميگردد. به هر حال در خوري و شايستگي دوست وقتي بهتر معلوم ميشود که تا چه حد حاضر است در رفع نياز آدمي بکوشد، و نيز به وقت عصبانيت، چه مقدار حريم دوستي را رعايت مينمايد و از بدگويي و رساندن ضرر و زيان به دوست خويش، پرهيز ميکند. اينک به گلستان هميشه سر سبز و کلام نوراني اميرالمومنين علي عليهالسلام سري ميزنيم.
هر فردي در زندگي خويش به دوست و همنشيني نياز دارد تا هنگام ناراحتي با او درد دل کند و موقع سختي نزد او برود و هنگام حوادث و مشکلات از او کمک بگيرد و بالاخره غم و شادي خود را با او در ميان بگذراد. حال اين سوال به ذهن راه مييابد که ميتوان با هر کسي رفيق شد و از آنان همه نوع کمکي را توقع داشت يا بايد از همه رميد و با هيچ کس دوستي نکرد و خود را در زماني دانست که رسولخدا صلي الله عليه و آله فرمود: «روزگاري ميآيد که مردم همه گرگند، هر کس گرگ نباشد گرگها او را ميخورند».[1].
صفحه 20، 21.