معما ها و مسابقات نهج البلاغه
مقدمه چاپ دوم
نهج البلاغه تنها کتابي جامعي است که تمام ادباي جهان را به خود متوجه ساخته است و براي هيچ کس شک و شبهه اي باقي نگذاشته است که مدبر آن تنها اميرالمومنين علي (ع) است. و به اعتراف تمام دانشمندان جهان از نظر فصاحت و بلاغت پس از قرآن کريم مثل و مانندي ندارد.
سيدرضي (رحمه الله عليه) که نهج البلاغه را در سه بخش «خطبه ها، نامه ها، حکمت ها» به نظم درآورده است، در عظمت و اهميت اين کتاب شريف مي فرمايد:
«نهج البلاغه کتابي است از سخنان مولي اميرالمومنين علي (ع) که از جهت بلاغت شگفتي هايي و از جهت فصاحت شيوايي و تازگي هايي، و از جهت ادبيات عرب و نکته هاي ديني و دنيايي گوهرهايي درخشان و تابان دربردارد.»
و همچنين دانشمندان ديگر در وصف نهج البلاغه سخناني ابراز کرده اند که مطالب عاليه آن را به حد اعجاز رسانده اند و گفته اند: «سخنان علي (ع) در نهج البلاغه بالاتر از کلام مخلوق و پائين تر از کلام خالق متعال است.»
بنابراين، نهج البلاغه که بعد از قرآن کريم از خزانه هاي کم نظير دين اسلام به حساب مي آيد، بي شک تعليم آن نيز در ارتقاء سطح علمي- ديني
مردم مخصوصا جوانان سهم بسزايي دارد. اما متاسفانه به دليل عدم توجه کافي به محتويات نهج البلاغه، تدريس آن در جامعه اسلامي ما آن طور که شايسته است توجه نشده و سخنان گهربار و حکيمانه آن حضرت چون معدن اسرار، ناگشوده مانده است.
لذا به دنبال استقبال بي نظير مربيان و دانش پژوهان از چاپ اول اين کتاب تحت نام «طرحي نوين در شناخت نهج البلاغه»، بر آن شديم تا با کمي اصلاحات و اضافات به چاپ دوم آن اقدام نموده و آن را به صورتي زيبا و متناسب در اختيار علاقمندان و پژوهندگان علوم بي کران نهج البلاغه قرار دهيم.
اميدوارم در معرفي نهج البلاغه مفيد و سودمند واقع شود.
قم
خسرو تقدسي نيا
22/ 8/ 75 مطابق با اول رجب 1417
[ صفحه 11]
طرح معما
>مشخصات نهج البلاغه
>مشخصات خطبه ها
>پيامبران
>فرمانداران و قضات
>شهرها و کشورها
>ياران و دوستان حضرت علي
>دشمنان حضرت علي
>جنگها
>زنان
>شاعران
>حشرات، پرندگان و حيوانات
>خلفاء
>ضرب المثلها
>سوالهاي مختلف
مشخصات نهج البلاغه
1- نهج البلاغه داراي چند خطبه مي باشد؟
2- نهج البلاغه داراي چند نامه مي باشد؟
3- نهج البلاغه داراي چند حکمت مي باشد؟
4- طولاني ترين خطبه کدام است؟
5- کوتاهترين خطبه کدام است؟
6- طولاني ترين نامه کدام است؟
7- کوتاهترين نامه کدام است؟
[ صفحه 11]
8- طولاني ترين حکمت کدام است؟
9- کوتاهترين حکمت کدام است؟
10- نهج البلاغه توسط چه کسي جمع آوري شده است؟
11- جمع آوري نهج البلاغه در چه سالي و چه ماهي به اتمام رسيده است؟
12- آخرين جمله نهج البلاغه درباره چه موضوعي مي باشد؟
13- يکي از صفات حسنه اي که حضرت علي (ع) در اکثر خطبه ها به آن توصيه کرده و بر امام جمعه لازم است آنرا در خطبه هاي نماز جمعه سفارش کند کدام است؟
14- نام قرآن چند بار در نهج البلاغه تکرار شده است؟
15- عمده ترين بخشهاي نهج البلاغه بر چه عنصري پايه ريزي شده است؟
16- چند آيه قران در نهج البلاغه آمده است؟
17- در نهج البلاغه چند حديث نبوي ذکر شده است؟
[ صفحه 13]
مشخصات خطبه ها
1- در خطبه 174، حضرت علي (ع) کداميک از خلفاء را ستمکار و ظالم معرفي مي کند؟
2- در خطبه 174، حضرت علي (ع) چه کسي را متهم به قتل عثمان معرفي مي کند؟
3- در خطبه 166، حضرت علي (ع) عرب جاهليت را به تخم کداميک از حيوانات تشبيه مي کند؟
4- در خطبه 166، حضرت علي (ع) براي خردسالان و بزرگسالان چه وظيفه اي را تعيين مي کند؟
[ صفحه 14]
5- نام خطبه اي است که حضرت علي (ع) در آن فتنه ها و فسادهاي آينده را پيش بيني کرده است؟
6- در کدام خطبه حضرت علي (ع) براي طلب باران دعا مي کند؟
7- خطبه اي که حضرت علي (ع) صفات پرهيزگاران را ذکر کرده است کدام است؟
8- در خطبه 135، حضرت علي (ع) لقب «پسر لعين»، «ابتر»، «درخت بي ريشه» را به چه کسي نسبت مي دهد؟
9- در خطبه 131، حضرت علي (ع) چه کسي را اولين نمازگزار بعد از پيامبر (ص) معرفي مي کند؟
10- کدام خطبه را حضرت علي (ع) پس از قتل عثمان و در آغاز حکومت ظاهري خود ايراد فرمودند؟
11- کدام خطبه را حضرت علي (ع) در کنار قبر فاصله زهرا (س) هنگام دفن او ايراد کردند؟
12- در خطبه 210، حضرت علي (ع) راويان حديث را به چهار گروه تقسيم مي نمايند آن چهار گروه کدامند؟
13- سه تن از اصحاب رسولخدا (ص) که در خطبه 182 به آن اشاره شده کدامند؟
[ صفحه 15]
14- در کدام خطبه حضرت علي (ع) خبر از غيبت حضرت مهدي (عج) مي دهد؟
15- نام خطبه اي در نهج البلاغه است که حضرت علي (ع) درباره غصب خلافت و حقانيت خود براي خلافت شرح مي دهد؟
16- در کدام خطبه حضرت علي (ع) سن خود را مطرح مي کند؟
17- آخرين خطبه ي حضرت علي (ع) کدام است؟
18- کدام خطبه است که بعد از خواندن آن، مخاطب حالت غش به خود پيدا کرد و درباره چه موضوعي مي باشد؟
19- کدام حکمت را حضرت علي (ع) در قبرستان کوفه ايراد کرده اند و خطاب به چه کسي مي باشد؟
20- کدام خطبه را حضرت علي (ع) در حالت خشم و غضب ايراد فرموده اند و فسلفه آن چيست؟
21- کدام خطبه بود که بعد از ايراد آن توسط حضرت علي (ع) مردم به گريه افتادند؟
22- کدام خطبه را حضرت علي (ع) بر روي سنگ ايراد فرمودند و محل ايراد خطبه کجا بود؟
23- در خطبه ي قاصعه، حضرت علي (ع) بنيانگذار خانه ي کعبه را چه کسي معرفي مي کند؟
[ صفحه 16]
24- حضرت علي (ع) در کدام خطبه خودش را ضامن رستگاري انسانها در آخرت قرار مي دهد؟
25- خطبه اي در نهج البلاغه به معناي يکي از اعضاء شتر که شبيه به شش گوسفند مي باشد و شتر هنگام هيجان و نفس زدن آن را از دهان خود بيرون مي آورد؟
26- نام يکي از بازارهاي کوفه که در خطبه 47 به آن اشاره شده است؟
27- در خطبه ي 50 حضرت علي (ع) منشا و سبب فتنه و فساد را در چه مي داند؟
28- در خطبه 53 حضرت علي (ع) هجوم و ازدحام مردم را براي بيعت به چه چيزي تشبيه مي کند؟
29- در خطبه 78 چه کسي از طريق علم نجوم حضرت علي (ع) را از رفتن به جنگ خوارج بر حذر داشت؟
30- در خطبه 78 حضرت علي (ع) آموختن چه علمي را نهي مي کند؟
31- نام خطبه اي در نهج البلاغه که به معناي «نوراني و برجسته» مي باشد؟
32- در کدام خطبه حضرت علي (ع) فوائد اعضاء بدن انسان را بيان مي کند؟
33- نام خطبه اي که به معناي «اشخاص» مي باشد؟
[ صفحه 17]
34- در خطبه 92 حضرت علي (ع) بني اميه را به کداميک از حيوانات تشبيه مي کند؟
35- حضرت علي (ع) در خطبه 96 پراکندگي اصحاب خود را در جنگ با اهل شام به پراکندگي فرزندان چه کسي تشبيه مي کند؟
36- نام دو واحد پولي که در خطبه 96 ذکر شده است چيست؟
37- حضرت علي (ع) در خطبه 99 چه کساني را به ستارگان تشبيه مي کند و وجه تشبيه چيست؟
38- نام خطبه اي است که به معناي «پيشگويي و غيبگويي» مي باشد؟
39- نام خطبه اي است که اگر دو حرف آخر آن را حذف و به حرف اول ضمه و حرف دوم تشديد اضافه نمائيم به معناي شخص تحصيل کرده و دانشمند است و اگر حرف اول و سوم را حذف کنيم به معناي «گوشت» مي شود؟
40- حضرت علي (ع) در خطبه 108 نام کدام شهر را به «بطحاء» ياد مي کند؟
41- عوامل دهگانه اي که حضرت علي (ع) در خطبه 110 برترين وسيله تقرب به سوي خدا مي داند کدام است؟
[ صفحه 18]
42- حضرت علي (ع) در خطبه 110 خواندن کداميک از کتابهاي آسماني را بهار قلبها مي داند؟
43- حضرت علي (ع) در خطبه 133 چه نوع از تفسير قرآن را يادآور مي شود؟
44- حضرت علي (ع) در خطبه 155 کداميک از فروع دين را از اخلاق خداي سبحان مي داند؟
45- در خطبه 175 حضرت علي (ع) چه چيزي را شفادهنده بزرگترين دردها معرفي مي کند؟
46- حضرت علي (ع) در خطبه 175 چه ظلمي را قابل بخشش مي داند؟
48- حضرت علي (ع) در خطبه 175 چه ظلي را قابل قصاص مي داند؟
49- در خطبه 192 لقب دو پادشاه ايران و روم ذکر شده نام آن دو پادشاه را بنويسيد؟
50- نام غاري است در خطبه 192 که در آن غار به پيامبر اکرم (ص) وحي نازل شده است؟
[ صفحه 19]
51- نام خطبه اي است در نهج البلاغه که به معناي «نشخوار کردن» و يا «تحقير کردن» است؟
52- حضرت علي (ع) در خطبه ي قاصعه عبادت ابليس را چند سال بيان مي کند؟
53- در خطبه قاصعه نام يکي از پادشاهان زمان حضرت موسي (ع) ذکر شده است که اگر دو حرف اول آن را حذف کنيم بمعناي «همکاري و مساعدت» است و در ضمن نام يکي از برادران حضرت زينب (س) مي شود که در کربلا در رکاب حضرت امام حسين (ع) به شهادت رسيد؟
54- حضرت علي (ع) در خطبه 28 مدال برد و باخت در آخرت را چه مي داند؟
55- در نامه 24 وصيت مالي حضرت علي (ع) خطاب به کداميک از فرزندانش مي باشد؟
56- اولين خانواده ي اسلامي که در خطبه 192 معرفي شده است کدام خانواده است و اعضاء آن چه کساني هستند؟
57- حضرت علي (ع) در خطبه 192 (قاصعه) منزلت خود را نسبت به پيامبر اکرم (ص) چه مي داند؟
58- حضرت علي (ع) در وصيت نامه خود به امام حسن (ع) (نامه 31(، تفاوت انسان و حيوان را در چه مي داند؟
[ صفحه 20]
59- در حکمت 113 هيجده موضوع اخلاقي ذکر شده است، آنها را بيان کنيد؟
60- در نامه 24 چه کسي نخستين وصي حضرت علي (ع) معرفي شده است؟
61- حضرت علي (ع) در حکمت 38 ترسناکترين و هولناکترين تنهايي را در چه مي داند؟
62- حضرت علي (ع) در حکمت 38 دوستي با چهار گروه را نهي فرموده است، آن چهار گروه کدامند؟
63- حضرت علي (ع) در خطبه 192 بزرگترين دام شيطان را چه مي داند؟
64- حضرت علي (ع) در نامه 26 بزرگترين خيانت را خيانت به چه کساني مي داند؟
65- حضرت علي (ع) در حکمت 39 برنامه زندگي مومن را به چند بخش تقسيم مي کند؟
66- عوامل نشاط روح که در حکمت 400 آمده است کدامند؟
67- حضرت علي (ع) در نامه 50 حقوق متقابل چه کساني را متذکر شده است؟
[ صفحه 21]
پيامبران
1- نام پيامبر اکرم (ص) چند بار در نهج البلاغه ذکر شده است؟
2- چهار پيامبر که در خطبه 160 به آن اشاره شده است کدامند؟
3- به کداميک از پيامبران، خداوند حکومت بر جن و انس را به همراه نبوت عطا کرد؟
4- نام پيامبري است که از ليف خرما زنبيل مي بافت و صاحب مزامير (زبور) بود و حضرت علي (ع) او را قاري بهشتيان معرفي مي کند؟
5- يکي از پيامبران که همسر و فرزند نداشت و نام آن در خطبه 160 ذکر شده است کدام است؟
[ صفحه 22]
6- پيامبري که سنگ را بالش خود مي کرد و لباس خشن مي پوشيد و حضرت علي (ع) آن را به عنوان اسوه معرفي مي کند کيست؟
7- کدام پيامبر بود که همراه برادرش و با عصا و لباس پشمي فرعون را به يکتاپرستي دعوت کرد؟
8- حضرت علي (ع) کداميک از پيامبر را «کليم الله»، (هم سخن خدا) معرفي مي کند ؟
[ صفحه 23]
فرمانداران و قضات
1- فرماندار حضرت علي (ع) در مصر چه کسي بود؟
2- حضرت علي (ع) چه کسي را به فرمانداري مصر بجاي محمد بن ابي بکر منصوب کرد ؟
3- فرماندار حضرت علي (ع) در شهر اردشير خره که يکي از شهرهاي استاد خوزستان بود چه کسي است؟
4- نام يکي از فرمانداران حضرت علي (ع) است که در امر فرمانداري خيانت کرده بود؟
5- نام يکي از قضات حضرت علي (ع) است که بخاطر خريد خانه مجلل حضرت علي (ع) او را سرزنش مي کند؟
[ صفحه 24]
6- فرماندار حضرت علي (ع) در شهر مکه چه کسي بود؟
7- فرماندار حضرت علي (ع) در استان آذربايجان چه کسي بود؟
8- فرماندار حضرت علي (ع) در استانهاي بصره، اهواز، فارس، کرمان چه کسي بود ؟
9- فرماندار حضرت علي (ع) در شهر يمن چه کساني بودند؟
10- استاندار حضرت علي (ع) در استان همدان چه کسي بود؟
11- فرماندار حضرت علي (ع) در شهر انبار چه کسي بود؟
12- حضرت علي (ع) در حکمت 443 کداميک از فرماندهان خود را به کوه سخت و قله تسخيرناپذير معرفي مي کند؟
13- حضرت علي (ع) در نامه 13 کداميک از فرماندهان خود را سپر و زره رزمندگان معرفي مي کند؟
14- حضرت علي (ع) در نامه 13 کداميک از فرماندهان خود را فرمانده الگو معرفي مي کند؟
[ صفحه 25]
شهرها و کشورها
1- نام چند شهر در نهج البلاغه ذکر شده است؟
2- نام شهري است در نهج البلاغه که اگر حرف دوم آنرا حذف کنيم نام يک حيوان مي شود و اگر حرف آخر آنرا حذف کنيم به معناي بينائي است؟
3- نام يکي از شهرهاي عراق، که اهل آن طبق خطبه 102 به مرگ سرح و گرسنگي مبتلا خواهند شد؟
4- نام يکي از شهرهاي استان فارس، که اسودبن قطبه رئيس سپاه حضرت علي (ع) در آن شهر بود؟
[ صفحه 26]
5- نام کشوري است که اگر حرف اول آنرا برداريم از اوزان مي شود؟
6- حضرت علي (ع) اهل کدام کشور را در زمان خودش تشبيه به زن حامله مي کند؟
7- نام سه استان از استانهاي ايران که حضرت علي (ع) فرماندار براي آنجا اعزام مي کند چيست؟
8- حضرت علي (ع) اهل کدام شهر را سپاه زن و پيرو شتر معرفي مي کند؟
9- حضرت علي (ع) کدام شهر را دورترين نقطه از آسمان معرفي مي کند و 9/10 بديها را در آن شهر مي داند؟
10- حضرت علي (ع) چه شهري را براي پايتخت حکومت خود انتخاب کرده بود؟
11- حضرت علي (ع) اهل کدام شهر را در خطبه 25 نفرين مي کند؟
[ صفحه 27]
ياران و دوستان حضرت علي
1- يکي از ياران پيامبر (ص) و حضرت علي (ع) که ايراني مي باشد و رسولخدا (ص) او را از اهل بيت خود دانسته و در جنگ احزاب پيشنهاد حفر خندق را مي دهد؟
2- نام يکي از دوستان و شيعيان حضرت علي (ع) مي باشد که در شعر و شاعري مهارت خاصي داشت؟
3- يکي از ياران حضرت علي (ع) است که حضرت در بصره به عيادت او شرفياب شده اند؟
4- يکي از برادران حضرت علي (ع) است که تقاضاي کمک از حضرت علي (ع) مي کند؟
[ صفحه 28]
5- از ياران با وفاي حضرت علي (ع) است که يکي از دعاهايي که در شبهاي جمعه خواندن آن مستحب است به نام او مي باشد؟
6- نام يکي از ياران با وفاي حضرت علي (ع) است که از طرف يکي از خلفاي سه گانه به ربذه تبعيد شد؟
7- حضرت علي (ع) در جواب نامه معاويه چه کسي را افتخار علويان معرفي مي کند؟
[ صفحه 29]
دشمنان حضرت علي
1- حضرت علي (ع) در رابطه با قاتل خود ابن ملجم چه حکمي را صادر کرد؟
2- حضرت علي (ع) کدام گروه از دشمنان خود را حزب شيطان معرفي مي کند؟
3- حضرت علي (ع) به کداميک از دشمنان خود در حال خطبه خواندن لعنت فرستاد؟
4- حضرت علي (ع) دستور کشتن کداميک از دشمنان خود را صادر کرده بود؟
[ صفحه 30]
5- کداميک از دشمنان حضرت علي (ع) بود که بر اثر نفرين پيامبر اسلام (ص) هرگز از غذا سير نمي شد؟
6- حضرت علي (ع) کداميک از دشمنان خود را به شاخ بز تشبيه مي کند؟
7- حضرت علي (ع) در خطبه شقشقيه با جمله «فلما نهضت بالامر نکثت طائفه و مرقت اخري و قسط آخرون» سه گروه از دشمنان خود را معرفي مي کند نام آن سه گروه را بنويسيد؟
8- حضرت علي (ع) در جواب نامه معاويه چه کسي را ننگ امويان معرفي مي کند؟
9- حضرت علي (ع) کداميک از دشمنان خود را پرگو و پرحرف پيرامون قتل عثمان معرفي مي کند؟
[ صفحه 31]
جنگها
1- کداميک از خلفاي سه گانه براي عزيمت به جنگ با روميان با حضرت علي (ع) مشورت کرد؟
2- کداميک از خلفاي سه گانه براي رفتن به جنگ با ايران با حضرت علي (ع) مشورت کرد؟
3- چه کساني جنگ جمل را بر پا کردند و حضرت علي (ع) در چه خطبه اي از آنها انتقاد مي کند؟
4- در کدام جنگ حضرت علي (ع) از شرکت امام حسن (ع) منع مي کند و فلسفه آن چيست؟
[ صفحه 32]
5- در کدام جنگ بود که حضرت علي (ع) پرچم را به فرزندش محمد حنفيه داد؟
6- چه کسي به حجاج خانه خدا حمله ور شد؟
7- نام جنگي است که به اسم يکي از حيوانات است؟
8- تاکتيکهاي جنگ در کدام خطبه بيان شده است؟
9- در کدام جنگ بود که شعار «لاحکم الا الله» را سر دادند و توسط چه کساني بود؟
10- در چه جنگي بود که پيامبر گرامي اسلام (ص) به حضرت علي (ع) بشارت شهادت داد؟
11- واقعه «ليله الهرير» در چه جنگي اتفاق افتاد، و به چه معنا است؟
12- در چه جنگهايي حمزه و جعفر (عموي پيامبر اکرم (ص)) و عبيده بن حارث (پسر عموي پيامبر (ص)) و عبيده بن حارث (پسر عموي پيامبر (ص)) به شهادت رسيدند؟
13- در کدام جنگ و توسط چه کسي، جد و برادر و دائي معاويه کشته شدند؟
14- در کدام خطبه حضرت علي (ع) آداب جنگ را به اصحاب خود مي آموزد؟
[ صفحه 33]
15- نام يک نوع سلاح جنگي است که در صدر اسلام از آن استفاده مي کردند و اگر حرف اول و دوم آن حذف کنيم به معناي يک نوع حيوان قوي و مايع خوردني است و اگر سه حرف آخر آن را حذف نمائيم به معناي «بويايي» است و اگر دو حرف آخر آن را حذف نمائيم به معناي يک شي ء گرانبها است و اگر حرف سوم و چهارم آن را حذف نمائيم نام قاتل امام حسين (ع) مي شود؟
16- در کدام جنگ معاويه و عمر و عاص نيرنگ قرآن بر سر نيزه کردن را پياده کردند و حضرت علي (ع) در کدام خطبه متذکر مي شود؟
[ صفحه 33]
زنان
1- زني که حضرت علي (ع) لقب حماله الحطب (هيزم کش) را به او مي دهد کيست؟
2- يکي از همسران پيامبر اکرم (ص) است که از عاملان اصلي جنگ جمل بود؟
3- حضرت علي (ع) چه کسي را بهترين زنان جهان معرفي مي کند؟
4- زني را که حضرت علي (ع) در خطبه 192 هم راز و هم سنگر پيامبر اسلام (ص) معرفي مي کند چه کسي است؟
5- زني که حضرت علي (ع) در خطبه 202 او را امانت رسول خدا (ص) معرفي مي کند چه نام دارد؟
[ صفحه 35]
شاعران
1- نام يکي از شاعران معروف زمان حضرت علي (ع) بود که از دوستان و شيعيان حضرت علي (ع) محسوب مي شود؟
2- حضرت علي (ع) در خطبه شقشقيه به شعر کداميک از شعراي زمان خود تمسک مي کند؟
3- نام شاعري است که حضرت علي (ع) در خطبه 162 به شعر آن تمسک مي کند؟
[ صفحه 36]
حشرات، پرندگان و حيوانات
1- نام حشره اي است که حجاج بن يوسف ثقفي بوسيله آن از دنيا مي رود؟
2- حضرت علي (ع) همهمه فراريان از جنگ را تشبيه به صداي چه حيواني مي کند؟
3- نام پرنده اي است که حضرت علي (ع) به عنوان شگفتيهاي آفرينش، در خطبه 155 ذکر مي کند؟
4- نام چند پرنده در نهج البلاغه ذکر شده است؟
5- نام چند حيوان در نهج البلاغه ذکر شده است؟
6- نام چند حشره در نهج البلاغه ذکر شده است؟
[ صفحه 37]
7- يکي از زيباترين پرندگان است که حضرت علي (ع) در خطبه 165 به عنوان شگفتيهاي آفرينش ذکر مي کند؟
8- نام پرنده اي در نهج البلاغه است که اگر سرکش حرف اول آن را برداريم به نام يکي از حيوانات مي شود؟
9- نام يکي از بزرگترين موجودات دريايي که در نهج البلاغه ذکر شده است چيست؟
10- کوچکترين حيواني که در نهج البلاغه ذکر شده است نام ببريد؟
11- بزرگترين حيواني که در نهج البلاغه ذکر شده کدام است؟
12- نام حشره اي است داراي حواسي نيرومند و دو دندان، که آفت زراعت براي کشاورزان مي باشد؟
13- طاووس با نگاه به کداميک از اعضاء بدنش به گريه مي افتد؟
14- نام حيواني است در نهج البلاغه، که اگر از دو طرف خوانده شود به يک معنا است؟
15- نام پرنده اي است در نهج البلاغه، که هنگام پرواز جوجه هايش به او چسبيده اند؟
16- حضرت علي (ع) نامه اي را که براي سلمان فارسي نوشته اند دنيا را به چه حيواني تشبيه کرده است؟
[ صفحه 38]
17- حضرت علي (ع) بز دلي و ترسويي اصحاب خود را در جنگ با اهل شام به چه حيواني تشبيه مي کند؟
18- نام پرنده اي که اگر دو حرف اول آن را حذف کنيم معناي «شخص» و اگر دو حرف آخر آن را حذف کنيم به معناي «ناشنوايي» است و در خطبه 128 ذکر شده است ؟
19- نام پرنده اي است در خطبه 155 که اگر حرف اول آن را حذف کنيم بمعناي «آشکار کردن» است و اگر حرف اول و دوم آن را حذف کنيم نام يکي از غذاهاي خوردني است که معمولا در ايام سوگواري پخته مي شود، و اگر حرف دوم آن را حذف کنيم نام يکي از شهرهاي استان سيستان و بلوچستان مي شود و اگر حرف آخر آن را بيندازيم بمعناي «پنهاني» است؟
[ صفحه 39]
خلفاء
1- «ابوقحافه» لقب کداميک از خلفا است؟
2- کدام خليفه داماد پيامبر اسلام (ص) بود؟
3- کدام خليفه بود که به حضرت علي (ع) گفت: از مردم براي من مهلت بگير؟
4- کدام خليفه در جنگ با روم و ايران با حضرت علي (ع) مشورت کرد؟
5- حضرت علي (ع) کدام خليفه را تشبيه به شتر سوار سرکش مي کند؟
6- حضرت علي (ع) کدام خليفه را به شتر پرخور و شکم برآمده تشبيه مي کند؟
[ صفحه 40]
7- حضرت علي (ع) نسبت خود را به خلافت به چه چيزي تشبيه مي کند؟
8- جمله «لقد تقمصها فلان...» در خطبه شقشقيه انتقاد به کداميک از خلفا مي باشد؟
9- حضرت علي (ع) دو صفت «خشونت» و «شتابزدگي و اشتباه» را براي کداميک از خلفا در خطبه شقشقيه ذکر مي کند؟
[ صفحه 41]
ضرب المثلها
1- مفهوم ضرب المثل «حوضي برايشان از آب پر سازم که تنها خود بتوانم آبش را بکشم» يعني چه و براي چه کساني فرموده است؟
2- مفهوم ضرب المثل «گوسفند تک رو طعمه گرگ مي گردد» يعني چه و به چه مناسبتي حضرت علي (ع) ذکر کرده اند؟
3- ضرب المثل «خاشاک در چشم و استخوان در گلو» يعني چه، و به چه مناسبت حضرت علي (ع) ايراد فرموده اند؟
4- معناي ضرب المثل «ذمه من گرو سخناني است که مي گويم و تمام آنها را ضمانت مي کنم» چيست و به چه مناسبتي ايراد شده است؟
[ صفحه 42]
5- ضرب المثل «شيري مي خواهند از مادري که از شيردان باز ايستاده» به چه معنا است و در چه موردي ايراد شده است؟
6- حضرت علي (ع) جمله «شما براي تيراندازي نشانه و براي خوردنده لقمه و براي حمله کننده شکاريد» را درباره چه کساني فرموده و منظور آن حضرت چه بود؟
7- مفهوم ضرب المثل «من بيني و چشم اين کار را زده ام» [1] چيست و در چه موردي گفته شده است؟
8- مفهوم ضرب المثل «تربت ايديکم» يعني «دستهاي شما به خاک آلوده باد» يعني چه و در مورد چه کساني گفته شده است؟
[ صفحه 43]
سوالهاي مختلف
1- حضرت علي (ع) چه کسي را تشبيه به گاو مي کند و علت آن چيست؟
2- «زبير» با حضرت علي (ع) چه نسبتي دارد؟
3- حضرت علي (ع) چه کسي را پدر قوچهاي چهارگانه معرفي مي کند؟
4- امام حسن و امام حسين (ع) براي آزادي چه کسي به حضور حضرت علي (ع) رسيدند؟
[ صفحه 44]
5- چه کسي حضرت علي (ع) را به شوخ طبعي و اهل مزاح افتراء مي زند؟
6- در کدام نماز ميت بود که پيامبر اکرم (ص) بجاي پنچ تکبير، هفتاد تکبير گفت؟
7- شخصي که از طرف حضرت علي (ع) در جنگ صفين براي حکميت انتخاب شده بود چه نام داشت؟
8- شخصي که از طرف معاويه در جنگ صفين براي حکمين انتخاب شده بود چه نام داشت؟
9- به نظر حضرت علي (ع) علم بهتر است يا ثروت؟
10- به نظر حضرت علي (ع) عدالت برتر است يا سخاوت؟
11- کداميک از ائمه هنگام نزول وحي بر پيامبر اسلام (ص)، صداي ناله شيطان را شنيد؟
12- چه قومي از پيامبر اسلام (ص) درخواست معجزه (حرکت درخت از ريشه) کردند؟
13- پيامبر اسلام (ص) به چه کسي غذاي جويده دهان خود را مي داد؟
14- خداوند چه ديني را بالاتر از همه اديان قرار داده است؟
[ صفحه 45]
15- چه کسي متصدي غسل پيامبر گرامي اسلام (ص) شد و پيامبر اسلام (ص) در دامن چه کسي جان سپرد؟
16- در کدام قوم بود که گناه يک نفر موجب عذاب و کيفر براي همه ي قوم شد؟
17- کداميک از مخلوقات خداوند خواب و فراموشي ندارد؟
18- حضرت علي (ع) چه مخلوقاتي را ستون براي عرش معرفي مي کند؟
19- حضرت علي (ع) کوتاهي حکومت چه کسي را به ليسيدن سگ از بيني تشبيه کرده اند؟
20- از ديدگاه حضرت علي (ع) مسلمان واقعي چه کسي است؟
21- از ديدگاه حضرت علي (ع) شريرترين مردم چه کساني هستند؟
22- از ديدگاه حضرت علي (ع) مبغوضترين افراد نزد خدا چه کساني هستند؟
23- در کدام ماجرا بود که رداي حضرت علي (ع) از دو طرف پاره مي شود؟
[ صفحه 46]
24- حضرت علي (ع) بي ارزشي چه چيزي را به آب بيني گوسفند تشبيه مي کند؟
25- حضرت علي (ع) چه چيزي را به آبي متعفن و لقمه اي گلوگير تشبيه مي کند؟
26- چه کسي دوبار اسير شده است؟
27- «عرف النار» لقب چه کسي و به چه معنا است؟
28- نام چه فصلهايي در نهج البلاغه ذکر شده است؟
29- شعار خوارج در جنگ صفين چه بود؟
30- حضرت علي (ع) در مورد کدام قوم فرمود «از شما حتي ده نفر باقي نخواهد ماند»؟
31- حضرت علي (ع) عاقبت کدام قوم را دزد و راهزن معرفي مي کند؟
32- حضرت علي (ع) ترسناکترين فتنه براي مومنين را، فتنه چه کسي مي داند؟
33- چه قومي مرتکبين گناه کبيره را کافر مي دانند؟
34- حضرت علي (ع) ترکهاي مغول را به چه صفاتي معرفي مي کند؟
[ صفحه 47]
35- حضرت علي (ع) فاصله بين چه چيزي را چهار انگشت مي داند؟
36- از ديدگاه حضرت علي (ع) کدام ظلم بخشودني نيست؟
37- محبوبترين چيزي که حضرت علي (ع) دوست داشت با آن ملاقات کند چه بود؟
38- «ابن نابغه» لقب چه کسي مي باشد؟
39- مراد از «ناکثين»، «قاسطين» و «مارقين» چه کساني هستند؟
40- «شيطان ردهه» لقب چه کسي مي باشد؟
41- از ديدگاه حضرت علي (ع) بهترين مخلوق در نزد خدا چه کسي است؟
42- حضرت علي (ع) مصرف اموال خود را بعد از وفاتش به چه کسي مي سپارد؟
43- «اسداله» لقب چه کسي مي باشد؟
44- «اسدالا حلاف» لقب چه کسي مي باشد؟
45- روزي از ايام هفته است که خواندن نماز مخصوصي در آنروز سفارش شده و حضرت علي (ع) در نامه 69 به آن اشاره دارد؟
[ صفحه 48]
46- عاجزترين مردم از نظر حضرت علي (ع) چه کسي است؟
47- از نظر حضرت علي (ع) ايمان بر چند پايه استوار است؟
48- مراد حضرت علي (ع) از جمله ي، «زبان عاقل در پشت قلب او، و قلب احمق در پشت زبان او قرار دارد» چيست؟
49- حضرت علي (ع) جمله ي، «خواب توام با يقين و ايمان بهتر است از نماز با شک» را خطاب به چه گروهي فرمودند؟
50- حضرت علي (ع) چه چيزي را به ميوه نارس تشبيه مي کند؟
51- کداميک از اصول دين در نهج البلاغه ذکر شده است؟
52- کداميک از فروع دين در نهج البلاغه ذکر شده است؟
53- حضرت علي (ع) در خصوص جلوگيري از احتکار در نامه 53 چه دستوراتي را براي مالک اشتر صادر کرد؟
54- از ديدگاه حضرت علي (ع) عيد واقعي چه روزي است؟
55- حضرت علي (ع) در حکمت 146 چه چيزي را پاسدار ايمان معرفي مي کند؟
[ صفحه 49]
56- حضرت علي (ع) در حکمت 428 جشن روزه دار را در چه چيز مي داند؟
57- بزرگترين گناه در حکمت 348 چه گناهي معرفي شده است؟
58- بزرگترين فاجعه تاريخ در نگاه حضرت علي (ع) چه بود؟
59- بزرگترين شاهد در نهج البلاغه در خطبه 212 چه کسي معرفي شده است؟
60- بهترين داور در نهج البلاغه چه کسي معرفي شده است؟
61- حضرت علي (ع) در نامه 45 تاسناکترين دادگاه را کدام دادگاه معرفي مي کند ؟
62- حضرت علي (ع) بزرگترين فقر را چه چيزي معرفي مي کند؟
63- دو نقدينه رايج در عصر حضرت علي (ع) چه بود؟
[ صفحه 53]
طرح جوابها
>مشخصات نهج البلاغه
>مشخصات خطبه ها
>پيامبران
>فرمانداران و قضات
>شهرها و کشورها
>ياران و دوستان حضرت علي
>دشمنان حضرت علي
>جنگها
>زنان
>شاعران
>حشرات، پرندگان و حيوانات
>خلفاء
>ضرب المثلها
>سوالهاي مختلف
مشخصات نهج البلاغه
ج 1- نهج البلاغه داراي 241 خطبه مي باشد.
ج 2- نهج البلاغه داراي 79 نامه مي باشد.
ج 3- نهج البلاغه داراي 480 حکمت مي باشد.
ج 4- طولاني ترين خطبه، خطبه 192 مي باشد که به خطبه قاصعه مشهور است.
ج 5- کوتاهترين خطبه، خطبه 61 نهج البلاغه است، که در مورد خوارج مي باشد (لا تقاتلوا الخوارج...)
ج 6- طولاني ترين نامه، نامه 53 است، که مشهور به عهدنامه مالک اشتر مي باشد.
[ صفحه 54]
ج 7- کوتاهترين نامه، نامه 79 است که خطاب به فرماندهان لشکرها مي باشد.
ج 8- طولاني ترين حکمت، حکمت 147 مي باشد که خطاب به کميل بن زياد نخعي فرموده است.
ج 9- کوتاهترين حکمت، حکمت 187 مي باشد که درباره کوچ کردن از دنيا است. «الرحيل و شيک» کوچ کردن (از دنيا) نزديک است! و حکمت 418 که درباره صبر و بردباري مي باشد» الحلم عشيره» حلم و بردباري قوم و عشيره است.
ج 10- نهج البلاغه توسط سيد ابوالحسن محمد بن حسين الطاهر المناقب مشهور به سيدرضي (رحمه الله عليه) جمع آوري شده است.
ج 11- جمع آوري نهج البلاغه در ماه رجب سال 400 (ه-ق) به اتمام رسيده است.
ج 12- آخرين جمله نهج البلاغه درباره دوست مي باشد که مي فرمايد: «اذا احتشم المومن اخاه فقد فارقه»،
به خشم آوردن و شرمنده ساختن دوست مقدمه جدايي از دوست است.
ج 13- در اکثر خطبه ها حضرت علي (ع) به «تقوي» که مانع انجام همه گناهان است اشاره کرده است.
[ صفحه 55]
ج 14- نام «قرآن» 41 بار در نهج البلاغه ذکر شده است. (توضيح اينکه مراد فقط کلمه قرآن است) البته در نهج البلاغه از قرآن تعبيرات ديگري شده است مثلا «کتاب»، «کتاب الله»، «کتابه» و غيره.
ج 15- موعظه. از مجموع 241 خطبه نهج البلاغه 86 خطبه موعظه و يا لااقل مشتمل بر يک سلسله مواعظ است مانند خطبه 176 که با جمله «انتفعوا ببيان الله» آغاز مي شود و خطبه 192 که به خطبه قاصعه و خطبه 193 که به خطبه متقين معروف است. و از مجموع 79 نامه در نهج البلاغه، 25 نامه تماما موعظه و يا متضمن جمله هايي در نصيحت و اندرز و موعظه است. مانند اندرز نامه آن حضرت به فرزند عزيزش امام مجتبي (ع) که نامه 31 مي باشد و فرمان معروف آن حضرت به مالک اشتر که طولاني ترين نامه هاست (نامه 53( و نامه 45 که همان نامه معروف آن حضرت به عثمان بن حنيف والي بصره است. و از مجموع 480 حکمت موجود در نهج البلاغه تماما مشتمل بر پند اندرز، نصيحت و موعظه مي باشد.
ج16- هشتاد و هفت آيه از 43 سوره.
ج 16 -17 حديث.
[ صفحه 56]
مشخصات خطبه ها
ج 1- حضرت علي (ع) در اين خطبه عثمان را ظالم و ستمکار معرفي مي کند.
ج 2- در اين خطبه حضرت علي (ع) طلحه را به قتل عثمان معرفي مي کند.
ج 3- حضرت علي (ع) در خطبه 166، عرب جاهليت را تشبيه به تخم افعي مي کند.
ج 4- در خطبه 166 حضرت علي (ع) به خردسالان و بزرگسالان مي فرمايد:
«ليتاس صغيرکم بکبيرکم، و ليراف کبيرکم بصغيرکم»
«بايد خردسالان شما از بزرگسالان پيروي کنند و بزرگسالان شما به کودکانتان رووف و مهربان باشند.»
[ صفحه 57]
ج 5- خطبه ملاحم. [1] (ملاحم به معناي خبر از آينده و پيشگويي مي باشد.)
در اين خطبه حضرت علي (ع) درباره خداوند و رسول اکرم (ص) مطالبي را متذکر شده اند و در مورد فتنه بني اميه وقايعي را پيش بيني نموده اند.
ج 6- در خطبه 155 و 143، حضرت علي (ع) براي طلب باران دعا مي کند. مستحب است براي طلب باران در موقع خسکسالي، مومنين دعا کنند و دو رکعت نماز بخوانند که اين دو رکعت نماز را، نماز استسقاء گويند. اين نماز، طبق فتواي همه علماي شيعه مستحب است.
ج 7- خطبه متقين. خطبه 193 نهج البلاغه مي باشد که حضرت علي (ع) القاب «پسر لعين»، «ابتر» و «درخت بي ريشه» را به مغيره بن اخنس مي دهد که قصه از اين قرار است:
هنگامي که مشاجره اي بين امام (ع) و عثمان درگرفت، مغيره بن عثمان گفت: من به جاي تو پاسخگوي او خواهم بود. امام (ع) به مغيره فرمود: «يا بن اللعين الابتر و الشجره التي لااصل لها و لافرع انت تکفيني؟» اي پسر لعين ابتر (بي فرزند)! و اي درخت بي ريشه و شاخه! تو به حساب من مي رسي و خود را با من برابر مي داني!
[ صفحه 58]
ج 9- حضرت علي (ع) در خطبه 131، خودش را اولين نمازگزار در اسلام بعد از رسول خدا (ص) معرفي مي کند.
ج 10- حضرت علي (ع) خطبه 178 را بعد از قتل عثمان و در آغاز حکومت ظاهري خود ايراد فرموده است.
ج 11- خطبه 202 روايت شده که اين سخن را امام (ع) در کنار قبر فاطمه (س) سيده زنان جهان، به هنگام دفن او ايراد فرموده است و گويا با پيامبر اکرم (ص) سخن مي گويد. (اسلام عليک يا رسول الله...)
ج 12- در اين خطبه حضرت علي (ع) راويان حديث را به چهار گروه تقسيم نموده است: منافقين، اشتباه کاران، اهل شبهه، حافظان راستگو.
ج 13- سه نفر از اصحاب رسول خدا (ص) که در اين خطبه ذکر شده عبارتند از: عمار، ابن تيهان، ذوالشهادتين
ج 14- در خطبه 182.
حضرت علي (ع) درباره غيبت حضرت مهدي (عج) مي فرمايد: «فهو مغترب اذا غترب الاسلام، و ضرب بعسيب ذنبه...» «او پنهان خواهد شد هنگامي که اسلام غروب مي کند و همچون شتري که از راه رفتن مانده بر زمين قرار مي گيرد و سينه اش را به آن مي چسباند. او باقي مانده اي است از حجتهاي خدا و خليفه و جانشيني است از جانشينان پيامبران!
[ صفحه 59]
ج 15- خطبه شقشقيه که خطبه سوم نهج البلاغه مي باشد. در اين خطبه ابتدا از غصب خلافت شکايت مي کند سپس ترجيح صبر بر قبول خلافت را متذکر مي شود و آنگاه بيعت مردم با خود را يادآور مي گردد.
ج 16- در خطبه 27. در اين خطبه مي فرمايد: «لقد نهضت فيها و ما بلغت العشرين، و ما هانذا قد درفت علي الستين» من هنوز به بيست سالگي نرسيده بودم که در ميدان جنگ اسب مي تاختم و اکنون بيش از شصت سال از عمرم مي گذرد.
ج 17- خطبه 149 از نهج البلاغه.
در اين خطبه حضرت علي (ع) در مورد حتمي بودن مرگ براي همه انسانها مطالبي را متذکر مي شوند، بعد وصيت خود را بيان مي دارد و به دو چيز سفارش مي کند:
1- اعتقاد به توحيد و يگانگي ذات اقدس اله.
2- حفظ سنت و شريعت محمد (ص).
ج 18- خطبه «همام» که درباره صفات متقين مي باشد. [2] .
ج 19- حکمت 147 که خطاب به کميل بن زياد نخعي مي باشد.
ج 20- خطبه ي 91 که به خطبه «اشباح» معروف است.
[ صفحه 60]
ج 21- خطبه ي 83 که به خطبه «غراء» مشهور است.
ج 22- خطبه ي 182. محل ايراد خطبه در کوفه بود.
ج 23- حضرت آدم (ع).
ج 24- در خطبه 24 «فعلي ضامن لفلجکم اجلا ان لم تمنحوه عاجلا»
يعني: اگر در دنيا رستگار نشديد پس علي ضامن رستگاري شما در آخرت است. (البته در صورتي که تقواي الهي و سير به سوي حق داشته باشيد و تکاليف شرعيه را انجام دهيد)
ج 25- خطبه شقشقيه سومين خطبه نهج البلاغه.
ج 26- عکاظ [3] .
ج 27- پيروي از خواهشهاي نفس.
ج 28- به ازدحام شتران تشنه هنگام آشاميدن آب.
ج 29- عفيف برادر اشعث بن قيس.
ج 30- علم نجوم.
ج 31- خطبه غراء هشتاد و دومين خطبه.
ج 32- خطبه 82.
ج 33- خطبه اشباح (خطبه 90).
[ صفحه 61]
ج 34- به شتر پير لگدانداز (چموش) و بدخو که هنگام دوشيدن، دوشنده را با دندانش گاز مي گيرد و بدستش بر سر او مي کوبد و با پايش لگد مي زند و از دوشيدن شير جلوگيري مي نمايد. اين کنايه از آن است که بني اميه به نيکان اذيت مي رسانند و آنها را مي کشند و از بيت المال مسلمين به مستحقين نمي دهند.
ج 35- فرزندان سبا. [4] .
ج 36- درهم و دينار.
ج 37- خاندان پيامبر اکرم (ص)، و وجه تشبيه آن است که هر زمان ستاره اي در آسمان ناپديد شود ستاره اي ديگر بجاي او آشکار مي گردد و همچنين خاندان پيامبر اسلام (ص) که اگر يکي از آنها از دنيا برود ديگري بجاي او قرار مي گيرد و هيچگاه زمين از وجود آنها خالي نمي ماند.
ج 38- خطبه ملاحم [5] .
ج 39- خطبه «ملاحم» که با حذف دو حرف آخر (حم) و اضافه کردن ضمه به حرف ميم و تشديد به حرم دوم «ملا» مي شود و با حذف حرف اول (م) و حرف سوم «آ)«لحم» مي شود که به معناي گوشت است.
[ صفحه 62]
ج 40- مکه معظمه.
ج 41-
1. ايمان به خدا و رسولش
2. جهاد در راه خدا
3. کلمه اخلاص (گفتن لا اله الا الله)
4. نماز
5. زکات
6. روزه
7. حج
8. صله رحم
9. صدقه دادن
10. بجا آوردن کارهاي پسنديده
ج 42- قرآن (فانه ربيع القلوب).
ج 43- تفسير موضوعي. «ينطق بعضه ببعض و يشهد بعضه علي بعض».
ج 44- امر به معروف و نهي از منکر.
ج 45- قرآن.
ج 46- شرک.
ج 47- ظلم بر نفس خويش.
ج 48- ظلم بر ديگران.
[ صفحه 63]
ج 49- کسري و قيصر.
ج 50- غار حرا.
ج 51- خطبه قاصعه. «قصع» در لغت بمعناي نشخوار کردن آمده است. و وجه تسميه آن اين است که چون حضرت آن را براي اهل کوفه بيان مي فرمود بر شتر ماده اي سوار بود که نشخوار مي کرد. و همچنين «قصع» بمعناي «تحقير کردن» نيز آمده است. بنابراين وجه تسميه آن اين است که: امام (ع) در آن شيطان را تحقير و خوار و پست نموده است. [6] .
ج 52- ابليس شش هزار سال خدا را عبادت کرده و معلوم نيست که آيا از سالهاي دنيا است يا از سالهاي آخرت.
ج 53- فرعون. با حذف دو حرف اول «عون» مي شود که بمعناي همکاري و مساعدت است و عون از برادران حضرت زينب (س) بود که در واقعه کربلا در رکاب امام حسين (ع) جنگيد تا به درجه رفيع شهادت نائل آمد.
ج 54- حضرت علي (ع) مدال برنده در آخرت را بهشت و بازنده را آتش جهنم مي داند. «الا و ان اليوم المضمار و غدا السباق، و السبقه الجنه و الغايه النار» [7] .
[ صفحه 64]
ج 55- حضرت امام حسن (ع).
ج 56- خانواده رسول خدا (ص) که اولين خانواده ي اسلامي بودند و اعضاء آن عبارت بودند از: پيامبر اکرم (ص)، حضرت علي (ع) و حضرت خديجه (س).
«و لم يجمع بيت واحد يومئذ في الاسلام غير رسول الله (ص) و خديجه و انا ثالثهما» [8] .
ج 57- وزير. «انک تسمع ما اسمع، و تري ما اري، الا انک لست بنبي و لکنک وزير و انک لعلي خير.» [9] .
ج 58- حضرت علي (ع) تفاوت انسان و حيوان را در «ادب» مي داند و مي فرمايد: «فان العاقل يتعظ بالادب، و البهائم لا يتعظ الا بالضرب.» يعني عاقل با اندرز و ادب پند مي پذيرد اما چهار پايان با زدن. [10] .
ج 59-
1.«لا مال اعود من العقل». هيچ مالي سودآورتر از خرد نيست.
2. «و لا وحده اوحش من العجب». هيچ تنهايي وحشتناکتر از خودپسندي نيست.
3. «و لا عقل کالتدبير». هيچ عقلي چون تدبير نيست.
[ صفحه 65]
4. «و لا کرم کالتقوي». هيچ کرامتي هم ارج تقوي نيست.
5. «و لا قرين کحسن الخلق». هيچ همنشيني چون نيکخويي نيست.
6. «و لا ميراث کالادب». هيچ ميراثي مثل ادب نيست.
7. «و لا قائد کالتوفيق». هيچ راهبري همتاي توفيق نيست.
8. «و لا تجاره کالعمل الصالح». هيچ تجارتي چون عمل صالح نيست.
9. «و لا ربح کالثواب». هيچ سودي بهتر از ثواب نيست.
10. «و لا ورع کالوقوف عند الشبهه». هيچ پرهيزگاري همانند باز ايستادن در مقابل شبهه نيست.
11. «و لا زهد کالزهد في الحرام». هيچ زهدي هم قدر زهد در حرام نيست.
12. «و لا علم کالتفکر». هيچ دانشي همچون انديشيدن نيست.
13. «و لا عباده کاداء الفرائض». هيچ عبادتي همچون قيام به واجبات نيست.
14. «و لا ايمان کالحياء و الصبر». هيچ ارزش ايماني همانند شرم و صبر نيست.
15. «و لا حسب کالتواضع». هيچ عنواني همتاي فروتني نيست.
16. «و لا شرف کالعلم». هيچ شرفي مانند دانش نيست.
17. «و لا عزکالحلم». هيچ شکوهي چونان بردباري نيست.
18. «و لا مظاهره اوثق من المشاوره». هيچ پشتيباني اطمينان بخش تر از مشاوره نيست.
[ صفحه 66]
ج 60- حضرت امام حسن (ع).
ج 61- خودپسندي. «اوحش الوحشه العجب».
ج 62- احمق، بخيل، هرزه گو، دروغگو.
ج 63- کبر و غرور.
ج 64- خيانت به امت. «و ان اعظم الخيانه خيانه الامه»
ج 65- به سه بخش. «للمومن ثلاث ساعات: فساعه يناجي فيها ربه، و ساعه يرم معاشه و ساعه يخلي بين نفسه و بين لذتها فيها يحل و يجمل»، يعني مومن بايد ساعات زندگي خود را به سه بخش تقسيم کند: 1- ساعتي با خداي خود به مناجات و راز و نياز بپردازد. 2- ساعتي را در همراه اصلاح معاش زندگيش به کار گيرد. 3- و قسمتي را هم براي بهره گيري از لذتهاي حلال و دلپسند صرف نمايد.
ج66-
1. بوي خوش- 2. عسل- 3. سواري- 4. نگريستن به طبيعت زيبا «و الطيب نشره، و العسل نشره، و الرکوب نشره، و النظر الي الخضره نشره.»
ج 67- حقوق متقابل فرماندهان و نيروهاي مسلح.
[ صفحه 67]
پيامبران
ج 1- پنجاه و يک بار. مراد فقط کلمه «محمد (ص)» است.
ج 2- حضرت محمد (ص)، حضرت موسي (ع)، حضرت داود (ع)، حضرت عيسي (ع).
ج 3- سليمان بن داود. در خطبه 182 حضرت علي (ع) در ضمن توصيه به تقوي مي فرمايد:
اگر راهي به سوي بقاء يا جلوگيري از مرگ وجود داشت حتما «سليمان بن داود» آن را در اختيار مي گرفت، چرا که خداوند حکومت بر جن و انس را همراه نبوت و مقام بلند قرب و منزلت الهي به او عطا کرد.
[ صفحه 68]
ج 4- حضرت داود (ع). [1] .
ج 5- حضرت عيسي (ع).
ج 6- حضرت عيسي (ع).
ج 7- حضرت موسي با برادرش هارون. [2] .
ج 8- حضرت موسي (ع). [3] .
[ صفحه 69]
فرمانداران و قضات
1- محمد بن ابي بکر [1] .
ج 2- «مالک اشتر» به جاي محمد بن ابي بکر به سمت فرمانداري مصر از طرف حضرت علي (ع) منصوب شد. [2] .
ج 3- مصقله بن هبيره شيباني. [3] .
ج 4- منذربن جارود عبدي.
ج 5- شريح بن حارث. [4] .
ج 6- قثم بن عباس.
ج 7- اشعث بن قيس [5] .
[ صفحه 70]
ج 8- عبدالله بن عباس [6] .
ج 9- فرمانداران حضرت علي (ع) در يمن، «عبيدالله بن عباس»، و «سعيد بن حمران» بودند. [7] .
ج 10- «جريربن عبدالله بجلي»، از فرمانداران حضرت علي (ع) در استان همدان بود.
ج 11- «حسان بن حسان بکري»، از فرمانداران حضرت علي (ع) در شهر انبار بود.
ج 12- مالک اشتر و «مالک و مالک! و الله لو کان جبلا لکان فندا، و لو کان حجرا لکان صلدا، لا يرتقيه الحافر، و لا يوفي عليه الطائر.» [8] .
مالک، اما چه مالکي به خدا سوگند اگر کوه بود يکتا بود، و اگر سنگ بود سرسخت و محکم بود، هيچ مرکبي نمي توانست از کوهسار وجودش بالا رود و هيچ پرنده اي به اوج او راه نمي يافت.
ج 13- مالک اشتر. «و قد امرت عليکما و علي من في حيزکما مالک ابن الحارث الاشتر فاسمعا له و اطيعا، و اجعلاه درعا و مجنا.» [9] .
ج 14- مالک اشتر نخعي.
[ صفحه 71]
شهرها و کشورها
ج 1- کوفه، بصره، شام، يمن، حجاز، عراق، مکه، مدينه، مصر.
ج 2- بصره. که اگر حرف دوم (ص) را حذف کنيم، «بره» مي شود و اگر حرف آخر (ه) را حذف کنيم «بصر» به معناي بينايي مي شود.
ج 3- بصره. [1] .
ج 4- حلوان.
ج 5- يمن. اگر حرف اول (ي) را حذف کنيم به «من» که از اوزان است تبديل مي شود.
ج 6- اهل عراق. [2] .
[ صفحه 72]
ج 7- استانهاي فارس، کرمان، اهواز، که فرماندار حضرت علي (ع) در اين شهرها عبدالله بن عباس بود.
ج 8- اهل بصره. حضرت علي (ع) در نکوهش اهل بصره پس از جنگ جمل فرمودند: «شما اي مردمان بصره! سپاه زني (عايشه) و پيرو حيوان زبان بسته اي (شتر عايشه) شديد.» [3] .
ج 9- بصره.
ج 10- کوفه، که پايتخت کوفه حضرت علي (ع) بود.
ج 11- اهل کوفه.
[ صفحه 73]
ياران و دوستان حضرت علي
ج 1- سلمان فارسي.
ج 2- فرزدق.
ج 3- علاء بن زياد حارثي.
ج 4- عقيل [1] .
ج 5- کميل بن زياد نخعي.
ج 6- ابوذر غفاري.
ج 7- ابوطالب.
[ صفحه 74]
دشمنان حضرت علي
ج 1- حضرت علي (ع) درباره ي قاتل خود فرمود: «بعد از من فقط يک ضربه بر فرق قاتلم وارد سازيد و از مثله کردن او بپرهيزيد.
ج 2- اصحاب جمل (عائشه- طلحه- زبير و ياران آنها) [1] .
ج 3- اشعث بن قيس. [2] .
ج 4- معاويه [3] .
ج 5- معاويه [4] .
ج 6- برج بن مسهر طائي [5] .
[ صفحه 75]
ج 7-
1. ناکثين: گروهي بودند که در ابتداء امر با حضرت علي (ع) بيعت کردند اما بعد پيمان خود را شکستند. مانند طلحه، زبير.
2. مارقين: گروهي کوته فکر و ناآگاه در لباس تقدس و با منطقي کودکانه در برابر حکومت حضرت علي (ع) بودند.
3. قاسطين: گروهي که بطور کلي حکومت حضرت علي (ع) را به رسميت نمي شناختند و تن به حکومت مترقي و سعادت آفرين آن حضرت نمي داند. لذا، قاسطين يعني ستمکاران خوانده شدند. مانند معاويه.
ج 8- ابوسفيان.
ج 9- معاويه. «و قد اکثرت في قتله عثمان...» [6] .
[ صفحه 76]
جنگها
ج 1- عمر بن خطاب. (خليفه دوم) [1] .
ج 2- عمربن خطاب. [2] .
ج 3- طلحه و زبير و عايشه. [3] .
ج 4- جنگ صفين. [4] .
ج 5- جنگ جمل. [5] .
ج 6- «ضحاک بن قيس» [6] او از دوستان معاويه بود و به حجاج خانه خدا حمله ور شد.
ج 7- جنگ جمل. [7] .
ج 8- خطبه يکصد و بيست و چهارم.
[ صفحه 77]
ج 9- جنگ صفين توسط خوارج.
ج 10- پيامبر گرامي اسلام (ص) در جنگ «احد» به حضرت علي (ع) بشارت شهادت داد. [8] .
ج 11- جنگ صفين [9] «هرير» در لغت عرب به زوزه ي سگ مي گويند. و ليله الهرير در جنگ صفين آن شبي را گويند که سپاه معاويه در آن شب در زير ضربات سپاه امام (ع) همچون سگ زوزه مي کشيدند و نزديک بود حکومت معاويه و امويان از هم پاشيده شود.
ج 12- حمزه عموي پيامبر اکرم (ص) در جنگ احد، جعفر عموي پيامبر (ص) در جنگ موته و عبيده بن حارث پسر عموي پيامبر (ص) در جنگ بدر به شهادت رسيدند. [10] .
ج 13- در جنگ بدر توسط حضرت علي (ع).
حضرت علي (ع) در اين زمينه مي فرمايد: «من «ابوالحسن» در هم کوبنده جد و برادر و دائي تو (معاويه) در روز بدرم.» [11] .
ج 14- خطبه 65 و 124.
ج 15- شمشير.
ج 16- جنگ صفين. در خطبه 121.
[ صفحه 78]
زنان
ج 1- ام جميله همسر ابولهب و خواهر ابوسفيان [1] .
ج 2- «عايشه»، يکي از عاملان اصلي جنگ جمل بود.
ج 3- علي (ع) بهترين زنان جهان را فاصله زهرا (س) معرفي مي کند. و در ضمن مقايسه خاندان رسول خدا (ص) را خاندان ابوسفيان مي فرمايد:
«منا خير نساء العالمين» [2] بهترين زنان جهان فاصله (س) از ما است.
ج 4- حضرت خديجه (س). «و لم يجمع بيت واحد يومئذ في الاسلام غير رسول الله ( ص) و خديجه و انا ثالثهما» [3] .
ج 5- حضرت فاطمه (س). «و لقد استرجعت الوديعه و اخذت الوديعه»، (اي پيامبر! امانتي که به من سپرده بوديد هم اکنون بازداده شد). [4] .
[ صفحه 79]
شاعران
ج 1-« فرزدق» يکي از شاعران نامي و از جمله شيعيان و مخلصان حضرت بود.
ج 2- حضرت علي (ع) در خطبه شقشقيه به شعر «اعشي» که از شاعران معروف زمان حضرت بود تمسک مي کند. [1] .
ج 3- امرء القيس. [2] .
[ صفحه 80]
حشرات، پرندگان و حيوانات
ج 1- خنفساء (سوسک)
ج 2- حضرت علي (ع) همهمه فراريان جنگ را با صداي «سوسمار» تشبيه کرده است. [1] .
ج 3- خفاش. [2] .
ج 4- نام هشت پرنده در نهج البلاغه ذکر شده است که عبارتند از: کرکس، خفاش، طاووس، کلاغ خروس، عقاب، کبوتر، شترمرغ.
ج 5- نام سيزده حيوان در نهج البلاغه ذکر شده است عبارتند از:
[ صفحه 81]
فيل، گرگ، اسب، گوسفند، شتر، سوسمار، نهنگ، افعي، کفتار، شير، گورخر، مار، بز.
ج 6- نام سه حشره در نهج البلاغه ذکر شده است که عبارتند از: خنفساء (سوسک) ، ملخ، عنکبوت.
ج 7- «طاووس» يکي از زيباترين پرندگان است که در نهج البلاغه ذکر شده است.
ج 8- پرنده اي که اگر سرکش حرف اول آن را برداريم نام حيواني مي شود «کلاغ» است که «الاغ» مي شود.
ج 9- «نهنگ» بزرگترين موجودات دريايي است که در نهج البلاغه ذکر شده است.
ج 10- «مورچه و پشه» کوچکترين حيوان در نهج البلاغه مي باشند.
ج 11- «فيل» بزرگترين حيواني است که در نهج البلاغه از آن نام برده شده است [3] .
ج 12- «ملخ» حشره اي است داراي حواسي نيرومند و داندان تيز، که آفت زراعت براي کشاورزان مي باشد. [4] .
ج 13- طاووس با نگاه به «پاهايش» به گريه مي افتد. [5] .
[ صفحه 82]
ج 14- حيواني که از دو طرف خوانده شود به يک معنا است «گرگ» نام دارد. [6] .
ج 15- «خفاش» پرنده اي است که هنگام پرواز جوجه هايش به او چسبيده اند. [7] .
ج 16- اميرالمومنين علي (ع) دنيا را به «مار» تشبيه مي کند. [8] .
ج 17- کفتار و سوسمار. [9] .
ج 18- کرکس.
ج 19- خفاش.
[ صفحه 83]
خلفاء
ج 1- ابوقحافه لقب «ابوبکر» مي باشد. [1] .
ج 2- عثمان (خليفه سوم).
حضرت علي (ع) در مورد عثمان مي فرمايد:
«تو از نظر دامادي پيامبر (ص) به مرحله اي رسيدي که آن دو (ابوبکر و عمر) نرسيدند.» [2] .
ج 3- عثمان. [3] .
[ صفحه 84]
ج 4- خليفه اي که در جنگ با روم و ايران با حضرت علي (ع) مشورت کرد، «عمر» بود.
ج 5- عمر. [4] .
ج 6- خليفه سوم (عثمان) [5] .
ج 7- حضرت علي (ع) نسبت خود را به خلافت، نسبت سنگ وسط آسياب به آسياب تشبيه مي کند. [6] .
يعني همانطوري که دوران و گردش آسياب قائم به آن سنگ و ميخ آهني وسط است و بدون آن خاصيت آسيابي ندارد. همچنين خلافت بدست غير من زيان دارد مانند سنگي که در گوشه اي افتاده در زير دست و پاي کفر و ضلالت لگدکوب شده.
ج 8- ابوبکر.
ج 9- عمر. حضرت علي (ع) در صفات عمر خليفه دوم مي فرمايد:
«فصيرها في حوزه خشناء يغلظ کلمها، و يخشن مسها و يکثر العثار فيها و الاعتذار منها» [7] .
«ابوبکر زمام خلافت را در اختيار کسي قرار داد که جوي از خشونت سختگيري، اشتباه و پوزش طلبي بود.»
[ صفحه 85]
ضرب المثلها
ج 1- مفهوم ضرب المثل اين است که: «نقشه اي براي آنها (طلحه و زبير) طرح کنم که راه فرار از آن را نداشه باشند.» [1] .
اين ضرب المثل را براي طلحه و زبير فرموده است که خواهان خود عثمان بودند و جنگ جمل را به راه انداختند.
ج 2- مفهوم ضرب المثل اين است که: «از تنهايي و پراکندگي بپرهيز که انسان تنها طعمه شيطان مي شود.» [2] . وقتي حضرت راجع به اشتباهات خوارج سبک مغز سخن مي گفت اين
[ صفحه 86]
ضرب المثل را بيان فرمودند.
ج 3- اين ضرب المثل را پيرامون غصب خلافت فرموده اند که حضرت علي (ع) در مقابل اين غصب صبر و بردباري را پيش گرفتند که همچون خاري در چشم و استخواني در گلو او را ناراحت مي کرد. [3] .
ج 4- منظور و مقصود حضرت علي (ع) اين است که: در راستي گفتارم ترديدي نيست و باطن و نادرستي در آن راه ندارد. اين ضرب المثل را آن حضرت هنگامي که مردم مدينه با او بيعت کردند فرمود. [4] .
ج 5- معناي ضرب المثل اين است که: طلحه و زبير توقع دارند من هم مانند عثمان از مال فقرا و مسلمانان هر چه مي خواهند به ايشان بدهم (لکن من چنين نخواهم کرد.)
اين ضرب المثل را در توبيخ کساني ايراد مي کند که توقعات بي مورد از آن حضرت داشتند. [5] .
ج 6- درباره اهل بصره. منظور آن حضرت اين است که: شما بخاطر کم فهمي و ناداني، لشگر بيگانه (اصحاب جمل) را به شهر خود راه داديد که شما را هدف تير خودشان قرار داده، و اموالتان را خورده و گرفتارتان ساخته اند. [6] .
[ صفحه 87]
ج 7- اين ضرب المثل بجاي ضرب المثل فارسي است که مي گويند: «من همه طرف اين کار را زير و رو کرده ام» يعني اين کاري را که مي خواهم انجام بدهم تصميم نهايي من است. اين ضرب المثل را حضرت در مورد جنگ با معاويه بيان داشته است و آن را حتمي مي داند.
ج 8- يعني خداوند شما را به فقر و پريشاني مبتلا سازد و خير و نيکي نبينيد. اين ضرب المثل را حضرت علي (ع) خطاب به اهل شام فرموده است هنگامي که در جنگ با اهل شام سستي و سهل انگاري ورزيدند.
[ صفحه 88]
سوالهاي مختلف
ج 1- طلحه [1] .
ج 2- زبير «پسر دائي» حضرت علي (ع) مي باشد. [2] .
ج 3- مروان بن حکم [3] .
ج 4- مروان بن حکم [4] .
ج 5- عمروعاص. [5] .
ج 6- نماز بر پيکر حمزه سيدالشهداء که پيامبر اکرم (ص) بجاي پنج تکبير، هفتاد تکبير گفتند. [6] .
ج 7- ابوموسي اشعري.
ج 8- عمرو عاص [7] .
[ صفحه 89]
ج 9- علم.
حضرت علي (ع) خطاب به کميل مي فرمايد: «اي کميل عمل بهتر از مال است، (چون): 1- علم تو را پاسداري مي کند ولي تو بايد مال را حفظ کني. 2- مال با انفاق کم مي شود ولي علم با انفاق افزون مي گردد.
3- دست پروردگان مال به مجرد زوال مال از بين مي روند (ولي شاگردان علم پايدارند). 4- اي کميل بن زياد! شناخت علم آييني است که با آن جزا داده مي شود، بوسيله آن انسان در دوران حيات، اطاعت فرمان خدا مي کند و بعد از وفات نام نيک از او مي ماند، و علم حاکم است و مال محکوم.» [8] .
ج 10- عدالت.
از حضرت علي (ع) پرسيدند که آيا جود برتر است يا عدالت؟ امام (ع) به دو دليل فرمودند که عدالت برتر است:
«1- عدالت هر چيز را در جاي خود قرار مي دهد ولي سخاوت آنرا از مسيرش فراتر مي برد.
2- عدالت، قانوني همگاني است ولي سخاوت جنبه خصوصي دارد بنابراين عدالت شريفتر و برتر است.» [9] .
[ صفحه 90]
ج 11- کسي که هنگام نزول وحي بر پيامبر اسلام (ص) صداي ناله شيطان را شنيده «حضرت علي (ع)» بود. [10] .
ج 12- قومي که درخواست معجزه از پيامبر اسلام (ص) کردند، قوم «قريش» بود. [11] .
ج 13- پيامبر گرامي اسلام (ص) به حضرت علي (ع) غذاي جويده دهان خود را مي دهد. [12] .
ج 14- «دين اسلام» ديني است که خداوند آن را بر همه اديان برتري داده است. [13] .
ج 15- حضرت علي (ع) متصدي غسل پيامبر گرامي اسلام (ص) بود. [14] .
ج 16- قومي که گناه يک نفر موجب عذاب و کيفر براي همه قوم شد، «قوم ثمود» بود. [15] .
ج 17- فرشتگان و ملائکه. [16] .
ج 18- فرشتگان. [17] .
ج 19- مروان بن حکم [18] .
ج 20- حضرت علي (ع) در مورد مسلمان واقعي مي فرمايد:
[ صفحه 91]
«مسلمان کسي است که مسلمانان از زبان و دستش در امان باشند مگر آن جا که حق اقتضا کند. و آزار رساندن به هيچ مسلماني جز در مواردي که موجبي (به حکم خدا) داشته باشد روا نيست.» [19] .
ج 21- شريرترين مردم در نزد حضرت علي (ع) «خوارج» بودند. [20] .
ج 22- «مبغوضترين افراد نزد خدا بنده اي است که خدا او را به خودش واگذاشته، از راه راست منحرف گشته و بدون راهنما گام برمي دارد.» [21] .
ج 23- هنگام بيعت مردم با حضرت علي (ع) [22] .
ج 24- «دنيا» در نزد حضرت علي (ع) از آب بيني گوسفند بي ارزش تر است. [23] .
ج 25- زمامداري و حکومت بر مردن در نزد حضرت علي (ع) همانند آبي متعفن و لقمه اي گلوگير است. [24] .
ج 27- «عرف النار» لقب اشعث بن قيس است. [25] .
ج 28- فصل بهار، تابستان، پائيز، زمستان.
ج 29- شعار خوارج در جنگ صفين «لا حکم الا الله» بود. يعني: فرماني جز فرمان خدا نيست. [26] .
[ صفحه 92]
ج 30- قوم خوارج. [27] .
ج 31- قوم خوارج. [28] .
ج 32- فتنه بني اميه. [29] .
ج 33- قوم خوارج. آنان عقيده داشتند که هر کس گناه کبيره اي انجام دهد کافر و از اسلام خارج مي گردد.
ج 34- حضرت علي (ع) درباره ترکهاي مغول مي فرمايد:
«گويا قومي را مي نگرم که چهره هايشان همچون سپرهاي چکش خورده است، ديباج و حرير مي پوشند، اسبهاي اصيل را يدک مي کشند و آن چنان دستشان در کشتار باز است که مجروحان از روي بدن کشتگان حرکت مي کنند، و فراريان از اسير شدگان کمترند.» [30] .
ج 35- فاصله بين حق و باطل. [31] .
ج 36- شرک به خدا. [32] .
ج 37- محبوب ترين چيز در نزد اميرالمومنين (ع) «مرگ» بود.
حضرت مي فرمايد: «محبوبترين چيزي که دوست دارم ملاقاتش کنم، مرگ است.» [33] .
ج 38- «ابن نابغه» يا پسر نابغه لقب عمر و عاص مي باشد.
[ صفحه 93]
ج 39- «ناکثين» يعني پيمان شکنان، «قاسطين» يعني متجاوزان و «مارقين» يعني خارج شوندگان از دين. [34] .
ج 40- «شيطان ردهه» لقب ذو الثديه رئيس خوارج مي باشد.
حضرت علي (ع) در موردش مي فرمايد: «و اما شيطان ردهه با صاعقه اي که قلبش را به طپش درآورد و سينه اش را به لرزه انداخت کارش را تمام ساختم».
ج 41- از ديدگاه حضرت علي (ع) حضرت محمد بن عبدالله (ص) پيامبر گرامي بهترين مخلوق در نزد خدا است. [35] .
ج 42- به امام حسن (ع). [36] .
ج 43- «اسد الله» لقب حمزه سيدالشهداء عموي پيامبر گرامي اسلام (ص) مي باشد. [37] .
ج 44- «اسد الاحلاف» لقب ابوسفيان مي باشد. [38] .
ج 45- «روز جمعه» [39] از روزهايي است که خداندن نماز جمعه در آن روز مستحب مي باشد و حضرت علي (ع ) اهميت اين روز را به حارث همداني در نامه 69 سفارش مي کند.
ج 46- «از ديدگاه حضرت علي (ع) عاجزترين مردم کسي است که از
[ صفحه 94]
بدست آوردن دوست عاجز بماند و از او عاجزتر کسي است که دوستان بدست آورده را از دست بدهد.» [40] .
ج 47- درباره ايمان از حضرت علي (ع) سئوال شد در پاسخ فرمود: ايمان بر چهار پايه استوار است: «صبر»، «يقين»، «عدالت» و «جهاد».[41] .
ج 48- سيدرضي درباره اين جمله مي فرمايد: «منظور اين است که عاقل زبانش را رها نمي سازد در سخن گفتن، مگر بعد از مشورت و فکر و سنجش. ولي احمق حرفها و سخناني که از زبانش مي پرد قبل از مراجعه به فکر و دقت و انديشه است. بنابراين گويا زبان عاقل تابع و پشت قلب او است و قلب احمق تابع زبانش مي باشد.» [42] .
ج 49- خوارج. [43] .
ج 50- طلب خلافت بعد از غصب ابوبکر.
ج 51- کليه پنج اصل (توحيد- عدل- نبوت- امامت- معاد.)
ج 52- نماز- روزه- زکات- حج- جهاد [44] امر به معروف، نهي از منکر. [45] .
ج 53- «فامنع من الاحتکار، فان رسول الله- صلي الله عليه و آله و سلم- منع منه، و ليکن البيع بيعا سمحا: بموازين عدل، و اسعار لاتجحف بالفريقين من البايع و المبتاع، فمن قارف حکره بعد نهيک اياه فنکل به و عاقبه في غير اسراف.» [46] .
[ صفحه 95]
«از احتکار به شدت جلوگيري کن که رسول خدا (ص) از آن منع فرمود. بايد معاملات با شرائط آسان صورت گيرد، با موازين عدل و نرخهايي که نه به فروشنده زيان رساند و نه به خريدار، و هر گاه کسي پس از نهي از تو از احتکار، به چنين کاري دست بزند او را کيفر کن، در مجازات او بکوش، ولي اين مجازات نبايد بيش از حد باشد.»
ج 54- عيد واقعي روزي است که انسان در آن روز معصيت و نافرماني خدا نکند. « کل يوم لا يعصي الله فيه فهو عيد» [47] .
ج 55- صدقه. «سوسوا ايمانکم بالصدقه.» [48] .
ج 56- قبولي روزه ي روزه دار نزد خداوند سبحان. «انما هو عيد لمن قبل الله صيامه.» [49] .
ج 57- کوچک شمردن گناهان [50] .
ج 58- مرگ رسول خدا (ص) [51] .
ج 59- خداوند. «يا اکبر الشاهدين». [52] .
ج 60- خداوند «و نعم الحکم الله» [53] .
ج 61- روز قيامت «و انما هي نفسي اروضها بالتقوي لتاتي امنه يوم الخوف الاکبر.» [54] .
ج 62- بي خردي. «اکبر الفقر الحمق.» [55] .
ج 63- طلا و نقره.
خسرو تقدسي نيا